કચ્છમાં એજ્યુકેશનલ ટૂરિઝમ

કચ્છ જોવા તો ઘણા લોકો આવે છે, પરંતુ તેને સમજવા બહુ ઓછા. શાળામાં જતાં બાળકો કે તરુણોને ભણવામાં કચ્છ અને કચ્છને લગતી બાબતો આવતી હોય છે. સિંધુ સંસ્કૃતિ વિશે તો તેઓ ભણે છે, પરંતુ ખરેખરી સાઇટ ઉપર જઈને તેનો અહેસાસ કેવો હોય છે તે જાણી શકતા નથી. તેઓ ખેતી વિશે ભણે છે, કલા અંગે પણ ભણવામાં આવે છે. કચ્છમાં આવીને આ અને આના જેવી અનેક બાબતો વિશે તેઓ જાણી, માણી અને અનુભવી શકે છે. કચ્છ વિશે કચ્છ બહારના વિદ્યાર્થીઓને આ બાબત સમજાવવાની પહેલ હુન્નરશાળા ફાઉન્ડેશન દ્વારા કરવામાં આવી છે. નવેમ્બરથી ફેબ્રુઆરી સુધી શાળા અને કૉલેજના વિદ્યાર્થીઓ કચ્છમાં આવીને જે-તે વિષયના નિષ્ણાતો સાથે વિવિધ જાતના અનુભવો મેળવે છે. ૩થી ૧૦-૧૨ દિવસ સુધી વિદ્યાર્થીઓ અહીં રહે છે.

- સુચિતા બોઘાણી કનર

થોડાં વર્ષોથી કચ્છમાં પ્રવાસન વિકસી રહ્યું છે. રણ-દરિયો જોવા લોકો ઊમટી પડે છે. સિંધુ સંસ્કૃતિના મહત્ત્વના કેન્દ્ર ધોળાવીરા, ફ્લેમિંગો, ભરતકામ જેવી કલાઓ, માતાના મઢ જેવાં ધાર્મિક સ્થાનો ઉપર રજાના સમયમાં ભારે ભીડ ઊમટી પડે છે, પરંતુ તેઓ બધું ઉતાવળમાં જોઈને નીકળી જતાં હોય છે. સાચું કચ્છ તો આવા પર્યટન સ્થળોથી વિશેષ ગામડાંમાં વસેલું છે. કચ્છને સમજવું હોય તો ગામડાંને, સ્થાનિક લોકોને જાણવા જોઈએ. વિદ્યાર્થીઓ કચ્છ વિશે જાણી, સમજીને તેને જીવનમાં ઉતારીને ભવિષ્યમાં તેનો પોતાના જીવનમાં ઉપયોગ કરી શકે છે. કચ્છ બહારના વિદ્યાર્થીઓને આવી તક મળી રહી છે. સ્વૈચ્છિક સંસ્થા હુન્નરશાળા ફાઉન્ડેશન દ્વારા વિદ્યાર્થીઓને કચ્છના લોકોની કલા, તેમનું જીવન, સ્થાનિક લોકો દ્વારા કરાતું વિશિષ્ટ બાંધકામ વગેરે અંગે માહિતગાર કરવામાં આવે છે. દર વર્ષે નવેમ્બરથી ફેબ્રુઆરી દરમિયાન મુંબઈ, બેંગ્લોર, રાજકોટ, અમદાવાદ વગેરે શહેરોની શાળા-કૉલેજના બાળકો અહીં આવે છે. છેલ્લાં દસેક વર્ષથી આ પ્રકારનું એજ્યુકેશનલ ટૂરિઝમ કચ્છમાં ચાલી રહ્યું છે અને તેનો લાભ દર વર્ષે અંદાજે હજાર જેટલા વિદ્યાર્થીઓ મેળવે છે.

ડાયરેક્ટર નીલમ હુન્નરશાળાનાં સોમપુરાએ જણાવ્યું હતું કે, ‘કચ્છ અને એજ્યુકેશન ટૂરિઝમનો વિચાર દસેક વર્ષ પહેલાં આવ્યો હતો. લોકો કચ્છમાં ફરવા માટે આવે છે. અનેક શાળાઓનો પ્રવાસ પણ યોજાય છે. વિદ્યાર્થીઓને ભુજના કે કચ્છના મહત્ત્વનાં સ્થળો બતાવે અને પછી પાછા ચાલ્યા જાય છે. ખરેખર કચ્છ માત્ર પ્રવાસન સ્થળો પૂરતું જ નથી, તેનાથી તે ઘણું વિશેષ છે. વૈવિધ્યસભર ભૌગોલિકતા, વિવિધ કલા, ગાય અને ગોબરને મહત્ત્વ આપીને થતી ખેતી, અહીંના વિશિષ્ટ પદ્ધતિથી બનતાં ઘરો-મૂંગા વગેરે ઘણું છે કે જેને જોવાની અને સમજવાની જરૂર છે. આજે અલગ-અલગ રાજ્યનાં બાળકો, તરુણો કચ્છ વિશે ભણે છે. તેમને આ બધું જ શૈક્ષણિક દૃષ્ટિથી સમજાવવાની જરૂર હોવાનું લાગ્યું. જે શાળાઓ કચ્છમાં પ્રવાસ માટે આવે છે તે શાળા જ વિદ્યાર્થીઓને એજ્યુકેશનલ ટૂરિઝમ રૂપે લઈ આવે, વિદ્યાર્થીઓ જે ભણતાં હોય તે દૃષ્ટિમાં રાખીને બધું જુએ તો તેમને ભવિષ્યમાં ઉપયોગી થઈ શકે.'