ઑક્સિજનની આ ફૅક્ટરીને કાપો નહીં...

ઝાડ છે તો આપણો જાન છે. બચ્ચુંબચ્ચું જાણે છે કે વૃક્ષ વાતાવરણમાંથી કાર્બન શોષે છે અને પ્રાણવાયુ છોડી હવાને આપણા માટે શ્વાસ લેવાલાયક બનાવે છે... અને હવે તો ઝાડ સામે કાર્બન ક્રેડિટ રળી નગદ નાણાં કમાવાનું ચલણ પણ વધી રહ્યું છે.

- કૌશિક મહેતા

ડિયર નૅચર,

સુરેન્દ્રનગરમાં ભાઈ-તાઈ સ્થાપિત મહિલા બીએડ કૉલેજ છે ત્યાં દીકરીઓ એક ખાસ પ્રવૃત્તિ કરે છે. સંસ્થાના પ્રાંગણમાં એક દીકરી એક વૃક્ષ વાવે છે. એને ઉછેરવાની જવાબદારી પણ એ વિદ્યાર્થિનીની જ હોય. એ જ્યાં સુધી સંસ્થામાં રહે ત્યાં સુધી આ જવાબદારી નિભાવે. એનું ભણવાનું પૂરું થાય અને નવી દીકરી આવે એની જવાબદારી નક્કી થાય. નવાં વૃક્ષ પણ ઊગતાં જાય અને જૂનાંની સંભાળ લેવાતી જાય. આ રીતે ઘણાં વૃક્ષો અહીં ઊગ્યાં છે.

પોરબંદરના અડવાણા ગામમાં ગામની ભાગોળે અનેક વૃક્ષ વાવવામાં આવ્યાં છે. એના ફરતે ઓટો કરવામાં આવ્યો છે. વર્ષો પહેલાં એક પરિવારદીઠ એક વૃક્ષ ઉછેરવાની જવાબદારી નક્કી થઈ હતી. આજે આ વૃક્ષો ઘટાટોપ થઈ ગયાં છે.

આવા અનેક કિસ્સા ગુજરાત અને દેશમાં છે, પણ એ કિસ્સા એટલા નથી વાતાવરણ શુદ્ધ બની જાય. આ જ કારણે આખા જગતમાં ગૅસ ઉત્સર્જનની સમસ્યા વકરી ગઈ છે. કારખાનાં આગ ઓકે છે અને ઝેરી પ્રદૂષણ પણ ફેલાવે છે. આ બધાના ઉકેલ રૂપે કાર્બન ક્રેડિટનો વેપાર શરૂ થયો છે. થોડા સમય પહેલાં દુબઈમાં પર્યાવરણને લગતી બેઠકમાં ત્રણ વિકલ્પ રજૂ થયા ગૅસ ઉત્સર્જન રોકવા માટે. ફૅક્ટરીઓ પ્રદૂષણ ફેલાવે છે એ બંધ કરો અથવા તો વૃક્ષો વાવો અને એય ના કરો તો જે માણસ વૃક્ષો ઉછેરે છે એને પ્રોત્સાહન આપો... આ છેલ્લો વિકલ્પ બધા દેશોએ માન્ય રાખ્યો અને કાર્બન ક્રેડિટનો વેપાર આ બેઠક પછી વધી ગયો છે.

આપણે સામાન્ય રીતે એવું જ સાંભળ્યું છે કે વૃક્ષો વાવો અને વરસાદ લાવો. જો કે હવે નવું સૂત્ર છેઃ વૃક્ષો વાવો અને કાર્બન ક્રેડિટ મેળવો. એટલે કે વૃક્ષો વાવી પૈસા મેળવો. કાર્બન ક્રેડિટ મેળવવાના આમ તો ૧૭૦ રસ્તા છે, પણ એમાં સૌથી વધુ વૃક્ષો વાવી વેપાર થાય છે. ભારતમાં ઘણા વિસ્તારોમાં આ રીતે કામ શરૂ થયું છે અને એમાં પણ ગુજરાત અગ્રસર છે.