જંગલ ઉજાડ્યો તો પ્રાણીઓ ક્યાં જશે?

જવાબ બધાને ખબર છેઃ પ્રાણીઓ જંગલની બહાર એટલે કે માનવવસતિમાં આવશે... અને ખરેખર એવા કિસ્સા વધી જ રહ્યા છે. તેમ છતાં આપણે સુધરતા નથી અને વધુ ને વધુ જંગલ ખતમ કરી રહ્યા છીએ.

- કૌશિક મહેતા

ડિયર નૅચર,

દેશમાં પહેલો નૅશનલ પાર્ક બન્યો ઉત્તરાખંડમાં. નામ છેઃ જિમ કૉર્બેટ નૅશનલ પાર્ક. અંગ્રેજોએ એની શરૂઆત કરી હતી અને એનું નામ હેલી નૅશનલ પાર્ક હતું. પછી રામગંગા થયું અને પછી એને જિમ કૉર્બેટનું નામ મળ્યું. ૧૨૮૮ ચોરસ કિલોમીટરનો એનો વિસ્તાર છે. ૧૯૭૩માં વાઘના સંવર્ધન માટેની ઝુંબેશ (પ્રોજેક્ટ ટાઈગર)ની શરૂઆત અહીંથી થઈ અને આજેય લોકો વાઘ જોવા અહીં આવે છે. જો કે હવે વાઘ પર અને એના ઘર પર એટલે કે આ જંગલ પર જોખમ ઊભું થયું છે, કારણ કે અહીં સેંકડો વૃક્ષો ગેરકાયદે કાપવામાં આવ્યાં છે અને ગેરકાયદે બાંધકામ પણ થયાં છે. વાત છેક કોર્ટ સુધી પહોંચી છે અને કોર્ટે સરકાર અને વન્યઅધિકારી ના કાન આમળ્યા છે.

આવું શા માટે થયું? અહીં કેટલાંક નિર્માણ માટે ૧૬૩ વૃક્ષો કાપવા માટે મંજૂરી અપાઈ અને કપાયાં ૬૦૫૩! શા માટે? કોર્ટે કહ્યું કે આ માત્ર કોઈ એકલદોકલ વન્યઅધિકારીનું કામ નથી. આ રાજકીય સાઠગાંઠ છે. એના વિના આ રીતે ઝાડ ના કપાય અને ગેરકાયદે નિર્માણ પણ ન થાય. કોર્ટે તો હવે બફર ઝોનમાં અને નજીકના વિસ્તારમાં જંગલ સફારી શરૂ કરવાની પરવાનગી માટે પણ એક સમિતિ બનાવી છે. એના અહેવાલ પછી જ આગળની મંજૂરી અપાશે. મામલો એટલો ગંભીર છે કે તપાસ પણ સીબીઆઈને સોંપવામાં આવી છે.

ખબર નહીં, પણ જંગલ હોય અને વન્યજીવો વસતા હોય ત્યાં માણસ શા માટે ઘૂસે છે? આવી ઘૂસણખોરી પણ વધતી જાય છે. એક અહેવાલ મુજબ તો દેશમાં દિલ્હી જેટલા વિસ્તારમાં ફેલાયેલું છે એના સાત ગણા વનવિસ્તારમાં અતિક્રમણ થયું છે. સૌથી વધુ અતિક્રમણ ઈશાન ભારત માં થયું છે, જ્યાં કુદરતે છુટ્ટા હાથે સૌંદર્ય વેર્યું છે અને છેલ્લાં પાંચ વર્ષમાં તો આપણે દાટ વાળી દીધો છે. ૧૯૮૦થી અત્યાર સુધીમાં ૧૦.૨૬ લાખ હેક્ટર વન્યજમીન અન્ય કામ માટે આપી દેવામાં આવી છે. લોકોમાં આ મામલે જાગૃતિ વધી રહી છે અને તેમ છતાં છેલ્લાં પાંચ વર્ષમાં ૯૦,૦૦૦ હેક્ટર જેટલી જમીન જંગલના ખાતેથી ઓછી થઈ છે. ગુજરાત માં ૮૦૬૪ હેક્ટર તો મહારાષ્ટ્રમાં ૨૧૩૭ હેક્ટર વન્યજમીન ઉદ્યોગ, રસ્તા, ખનન કે વીજ પ્રોજેક્ટ માટે આપવામાં આવી.