અમારે ગામને સ્માર્ટ નહીં, નંદનવન બનાવવાં છે!

સમસ્ત મહાજનના ગિરીશભાઈનો સંકલ્પ... પ્રાચીન ભારતમાંનાં ગામો સ્વાવલંબી અને તંદુરસ્ત હતાં અને એ મંત્રના આધારે ગુજરાતનાં ત્રણ ગામોનો મોડેલ ગામ તરીકે વિકાસ કરાયો છે. ત્યાંનો ગાંડો બાવળ સાફ કરાયો છે, જળાશયોમાંથી કાંપ કાઢી એને ઊંડાં કરાયાં છે, નવાં ગોચર ઊભાં કરાયાં છે અને હા, ચાર હજાર દેશી વૃક્ષોનું રોપણ પણ કરાયું છે. આનાં પરિણામ એકદમ સકારાત્મક જોવા મળી રહ્યાં છે.

કેન્દ્ર સરકાર હોય કે રાજ્ય સરકાર, બન્નેને દરેક શહેર અને ગામડાં સ્માર્ટ બનાવવાં છે અને અત્યારે એની હોડ લાગી છે. સ્માર્ટ સિટી કે વિલેજ હોય, એમાં ખૂણેખાંચરે મફત વાઈ-ફાઈની સુવિધા હોય, લોકો રોકડને બદલે ડિજિટલ પેમેન્ટ કરતા હોય, પાકાં મકાન હોય, મોટા રસ્તા હોય, પીવાનાં પાણીની વ્યવસ્થા અને નિયમિત વીજળી હોય, વગેરે. ટૂંકમાં, આધુનિક જમાના પ્રમાણેનુ ગામ એટલે સ્માર્ટ વિલેજ.

જો કે જૈન અગ્રણી, જીવદયાપ્રેમી અને સમાજસેવી ગિરીશ જયંતિલાલ શાહ દેશનાં ગામડાંઓને સ્માર્ટ નહીં, પણ પ્રાચીન કાળમાં હતાં એવાં સ્વાવલંબી અને નંદનવન બનાવવા મારે છે અને એમણે ગુજરાતથી એનો આરંભ પણ કરી દીધો છે અને ત્રણ ગામોને સ્વાવલંબી યોગ વ્યવસ બનાવી દીધાં છે. આ ગામના લોકોની માથાદીઠ આવક વધી છે, પશુધન અલમસ્ત થયાં છે અને સાથે સાથે લોકો આરોગ્યમય થયા છે.

ગામોને નંદનવન બનાવવાની યોજના વિશે 'સમસ્ત મહાજન સંસ્થા'ના મૅનેજિંગ ટ્રસ્ટી ગિરીશભાઈ શાહ કહે છે: 'વર્ષો અગાઉ ભારતની ઓળખ સોને કી ચિડિયા તરીકેની હતી. એ ઓળખ કંઈ એમ ને એમ મળી નહોતી. એ કાળમાં ગામો સ્વાવલંબી અને સમૃદ્ધ હતાં. આપણી દેશી ગાયો માટે શોચર હતાં, સૂર્યકિરણમાંથી સુવર્ણપ્રાશન કરી દેશી ગાયો દૂધ આપતી. એનાં છાણ અને ગૌમૂત્રથી ખાતર બનતું અને ખેતરો પાકથી મઘમઘતાં. યોગ્ય દેશી વૃક્ષો પણ ગામમાં રોપવામાં આવતાં. ગામનાં તળાવોના કાંપનો પણ ઉપયોગ ખેતજમીનને ફળદ્રુપ બનાવવા માટે થતો. ટૂંકમાં, લોકો અને ગામ સ્વાવલંબી, સુખી અને તંદુરસ્ત હતાં અને ગામનું પોતાનું સધ્ધર અર્થતંત્ર હતું.’

એ કહે છે કે આ પરંપરા હવે સાવ બંધ થઈ રાઈ છે. ગોચરો ાયબ થઈ ગયાં છે. ગોચરોનું સ્થાન માંડા બાવળે લઈ લીધું છે. મોચરની જમીન પચાવી પાડી ત્યાં ઉદ્યોગો સ્થાપિત થઈ થયા છે. તળાવોમાંથી કાંપ સુદ્ધાં કાઢવામાં આવતો નથી, ખેતરોમાં રાસાયણિક ખાતર વાપરવામાં આવે છે, પશુધન પણ પૂરતું દૂધ આપતાં નથી અને ગામડાંના લોકોનાં આરોગ્ય પર અસર પડી છે. આ આખા ગુજરાતનાં ગામોની સમસ્યા છે. અમારે પ્રાચીન ભારતની સમૃદ્ધ ગામની જે પ્રથા હતી એને પુનર્જીવિત કરવી છે.