આંખ પરથી અંધશ્રદ્ધાનાં પડળ દૂર કરો...

ઉત્તર પ્રદેશના હાથરસની ઘટના વધુ એક વાર ભારપૂર્વક કહે છે કે સત્યને પામવા ઈશ્વર સુધી જવાનું હોય તો એમાં વચ્ચે કોઈને રાખવા જરૂરી નથી.

- હીરેન મહેતા

ઈશ્વર કહો કે અલ્લાહ અથવા તો માણસ જે અલૌકિક શક્તિમાં માનતો હોય એ, એની શ્રદ્ધા તદ્દન અંગત મુદ્દો છે. એમાં દેખાડાને કે દેખાદેખીને સ્થાન ન હોઈ શકે, હોવું પણ ન જોઈએ. પોતે અતિ શ્રદ્ધાળુ છે એ પુરવાર કરવા માણસે મંદિરે, મસ્જિદે, ચર્ચમાં કે ગુરુદ્વારામાં જવાની પણ જરૂર નથી.

માનો તો ભગવાન તમારા પોતાનામાં જ વસેલા છે... એવું લગભગ દરેક ધર્મ કહે છે, પરંતુ માણસો ભગવાનની શોધમાં જુદાં જુદાં ધર્મસ્થળે જાય છે. પૂજા-અર્ચના કે બંદગી, જે કહો એ માટે ધર્મસ્થળે ન જનારી વ્યક્તિને નાસ્તિક તરીકેનું લેબલ પણ બહુ જલદી લાગી જાય છે. અમુક ધર્મસ્થળોના વ્યવસ્થાપકો પાસે તો આસપાસના વિસ્તારમાં રહેનારા પોતાના સમાજ કે સંપ્રદાયના લોકોની યાદી હોય છે. બે કે ત્રણ સપ્તાહ એમાંથી કોઈ ધર્મસ્થળે હાજરી ન પુરાવે તો એ વ્યક્તિને કે એના ઘરે સંદેશો મોકલવામાં આવે છે. ક્યારેક આવી રીતે સમાજ બહાર મૂકી દેવાની ગર્ભિત ચેતવણી આપવામાં આવતી હોય તો પણ નવાઈ નહીં.

ધર્મસ્થાનકો ઓછાં હોય એમ અમુક-તમુક વાડા કે સંપ્રદાયના ગુરુના આશ્રમ હોય. ક્યાંક કોઈકના સત્સંગ અથવા મજલિસના નામે મેળાવડા થતા હોય. જે બાબા, ગુરુ કે મોલવી-મોલાના હોય એ ધર્મ વિશે પ્રવચન આપે, પણ એમાં મોટે ભાગે ઈશ્વરપૂજા કરતાં વ્યક્તિપૂજા વધુ જોવા મળે. કોઈના થકી ઉપરવાળા સુધી જતાં ભક્તિ કે શ્રદ્ધાના આ માર્ગની પસંદ-નાપસંદ એ વ્યક્તિગત મામલો છે, પરંતુ સમસ્યા ઘણી વાર એ થાય છે કે આવા બાબા કે મોલાના બહુ મોટું માથું બની જાય છે. ભક્તો એમનો પડ્યો બોલ ઝીલવા તત્પર હોય છે. એમાં પછી શાંતિ અને સમભાવ જેવા ધર્મના મૂળ સંદેશ કોરાણે મુકાઈ જાય. ભારતમાં વર્ષો સુધી આતંક વેરનારા મોટા ભાગના યુવાનો પાકિસ્તાનમાં કોઈ ને કોઈ મૌલાનાની સભા કે મજલિસમાંથી જ હિંસા આચરવાના પાઠ શીખીને આવતા હતા ને? આમાં ક્યાં રહ્યો ધરમ? શ્રદ્ધા પર વેરઝેર અને કોમી ઝનૂનનાં પડળ જામી જાય ત્યારે આવું જ થાય. મુશ્કેલી એ છે કે આંખે બાઝેલાં પડળ માણસની દૃષ્ટિને જ નહીં, બુદ્ધિને પણ કુંઠિત કરી નાખે. એવો માણસ પછી સાચા-ખોટાનો ભેદ પારખી ન શકે. એમને તો વાતવાતમાં ઉપરવાળાનું ફરમાન કે ચમત્કાર જ દેખાય.