તીર્થરક્ષા માટે જંગ છેડ્યો એક સાધુ... અને એક સંસારી સ્ત્રીએ

પર્યટનસ્થળ તરીકે વિકસાવવાની સાથે આવતી કેટલીક અનીતિથી જૈનોના યાત્રાધામ સમ્મેત શિખરજીને બચાવવાને લગતો કેસ આખરે વીસ વર્ષે સુપ્રીમ કોર્ટમાં ખૂલ્યો છે ત્યારે જોઈએ, આ સંકટ નિવારવા અદાલતની બહાર શું ચાલી રહ્યું છે.

- મહેશ શાહ (અમદાવાદ)

શ્રી રામમંદિર અને શ્રી સમ્મેત શિખર બે જુદા જુદા ધર્મનાં બે પવિત્ર તીર્થસ્થાન. બન્નેમાં કેટલીક સામ્યતા પણ ખરી, જેમ કે રામની જન્મભૂમિ અયોધ્યામાં રામમંદિરના નિર્માણ આડે સતત અનેક અવરોધ આવ્યા અને મામલો છેક સર્વોચ્ચ અદાલત સુધી પહોંચ્યો. એ રીતે ઝારખંડમાં આવેલી ૨૦ જૈન તીર્થંકરની નિર્વાણભૂમિ સમ્મેત શિખર તીર્થની માલિકી અને તીર્થની પવિત્રતાની જાળવણીમાં પણ ઘણા અવરોધ આવ્યા. મામલો છેક સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી પહોંચ્યો.

પરિણામ ગણો તો આ વર્ષે બાવીસ જાન્યુઆરીએ અયોધ્યામાં નવનિર્મિત શ્રી રામમંદિરમાં ભગવાન રામલલ્લાની મૂર્તિની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા થઈ, જ્યારે સમ્મેત શિખર તીર્થની સુપ્રીમ કોર્ટમાં તો છેક વીસ વર્ષે હમણાં, આ મહિને સુનાવણી શરૂ થઈ છે.

જાણીને આશ્ચર્ય થશે કે સમ્મેત શિખર તીર્થરક્ષાના જંગમાં એક સાધુ ઉપરાંત એક સંસારીની (એ પણ સ્ત્રીની) નોંધપાત્ર ભૂમિકા છે. એ છે અમદાવાદસ્થિત શ્વેતાંબર જૈન ગૃહિણી ૭૫ વર્ષી દર્શનાબહેન નયનભાઈ શાહ. ત્રીસ વર્ષથી અમ (ત્રણ ઉપવાસ)ના પારણે અઠ્ઠમનું તપ કરે છે, જ્યારે હાલ અમદાવાદમાં ચાતુર્માસ ગાળતા શ્વેતાંબર જૈન આચાર્ય ગચ્છાધિપતિ યુગભૂષણસૂરિજી થોડાં વર્ષથી સેવ શિખરજી ઝુંબેશ ચલાવે છે.

દેશમાં જૈનોનાં સમ્મેત શિખર (ઝારખંડ), શત્રુંજય (પાલીતાણા) અને ગિરનાર (જૂનાગઢ) (બન્ને ગુજરાત) એમ ત્રણ વિશ્વખ્યાત તીર્થ છે. એમાં સર્વાધિક મહત્તા ધરાવે છે અગાઉના બિહાર અને હાલ ઝારખંડના ગિરિડીહ જિલ્લામાં આવેલું સમ્મેત શિખર તીર્થ (પારસનાથ પહાડ).

સોળ હજાર એકર વિસ્તાર અને ૪૪૭૯ ફૂટ ઊંચાઈના પારસનાથ પહાડ પર જૈનોના ૨૪માંથી ૨૦ તીર્થંકર નિર્વાણ (કાળધર્મ કે મૃત્યુ) પામીને મોક્ષે સિધાવ્યા એથી એ વીસ તીર્થંકરની નિર્વાણ કલ્યાણક ભૂમિ બની. એ ઉપરાંત, અસંખ્ય મુનિવરો કાળધર્મ પામ્યા હોઈ આ ભૂમિનો પ્રત્યેક કણ પવિત્ર-પૂજનીય ગણાય છે. ત્રેવીસમા તીર્થંકર પારસનાથ (પાર્શ્વનાથ) પ્રભુ નિર્વાણ પામ્યા એટલે એમના નામ પરથી પારસનાથ પહાડ ઓળખ બની. જો કે એ સમ્મેદ શિખર, સમ્મેત શિખર કે શિખરજી તરીકે વિશેષ જાણીતો છે. આ દિવ્યભૂમિ જૈનો માટે સર્વોચ્ચ પૂજા-ઉપાસનાનું સ્થળ હોઈ દરેક જૈન એના જીવનમાં એક વખત સમ્મેત શિખરની યાત્રા કરીને પુણ્ય કમાવા ઈચ્છે છે. એની યાત્રા ૨૧ કિલોમીટરની છે.