ચેતનાના સામાજિક-રાષ્ટ્રીય રંગોથી રંગાયેલો અવસર

સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં એકતાના પ્રતીક રૂપે ખીલેલા ગણેશોત્સવે પાછલાં વર્ષોમાં કંઈકેટલા રંગ બદલ્યા. દરેક પ્રાંતમાં એની ઉજવણીનો માહોલ જુદો એ ન્યાયે ડાયમંડ નગરી સુરતમાં આ ઉજવણીનાં રૂપ-રંગ અનોખાં છે.

- અરવિંદ ગોંડલિયા (સુરત)

૧૯૮૬-૮૭ની વાત. સુરતના રાજમાર્ગ પરથી બાપ્પાની વિસર્જનયાત્રા પસાર થઈ રહી છે. ઢોલના ધબકારે ભક્તો નાચી રહ્યા હતા. એવામાં વાહન ટેકઓવર કરવાના મામલે બે ગણેશમંડળ વચ્ચે ચકમક ઝરી. ઝઘડો વધ્યો અને ધિંગાણામાં ત્રણ યુવાનોની હત્યા થઈ. શહેર આખું સ્તબ્ધ.

ગણેશ ઉત્સવ દરમિયાન આવાં કેટલાંય દૂષણો એ સમયે હતાં, જેને નાબૂદ કરવાના નિર્ધાર સાથે સુરતમાં શ્રી ગણેશ ઉત્સવ સમિતિનો જન્મ થયો. ત્યારથી આજ સુધી અનેક સામાજિક બદલાવ સાથે સુરતમાં આ સમિતિના માર્ગદર્શન હેઠળ ગણેશ ઉત્સવની ઉજવણી થાય છે.

ઈતિહાસ જોઈએ તો લોકમાન્ય ટિળકે સાર્વજનિક ગણેશ ઉત્સવનો આરંભ કરાવ્યો એ વાયરો સુરત સુધી પણ પહોંચ્યો. ૧૯૪૨માં ગોપીપુરા હિંદુ મિલન મંદિરમાં પ્રથમ સાર્વજનિક ગણેશોત્સવ ઊજવાયો. આઝાદી પછી આ ઉજવણીનો વિસ્તાર થયો, પરંતુ સાથે દૂષણો પણ ઘૂસ્યાં. પંડાલમાં દારૂ-જુગારની મહેફિલ, મોડી રાત સુધી લાઉડસ્પીકર પરથી ગીતોનો અવાજ, દર્શન અને વિસર્જનની ભીડમાં છેડતી, ધમાલ, મારામારી, હત્યા... અને છેલ્લે ટ્રિપલ મર્ડરની ઘટના બાદ સુરતના સંતજનોનું હૃદય દ્રવી ઊઠ્યું કે ભગવાનના ઉત્સવની આવી કેવી વલે?

ક્યાંક બાપ્પાને લાખોના દામીના ચહે છે, ક્યાંક એમના આગમન વખતે લાખોના ખર્ચે રોશની કરવામાં આવે છે તો ક્યાંક દસ દિવસ એમને બિરાજમાન કરવા હીરામહેલ તૈયાર થાય છે. ગણેશોત્સવ નિમિત્તે સુરતમાં જનજાગૃતિના કાર્યક્રમ થાય છે અને શહીદોના પરિવારને સહાય પણ કરવામાં આવે છે.

આ વચ્ચે દૈનિક ગુજરાત મિત્રમાં ભગવતીકુમાર શર્માનો આ વિષય પરનો લેખ આવ્યો ને ૧૯૮૮માં અંબરીષાનંદ સ્વામીના માર્ગદર્શન હેઠળ ૧૫ સંતોની ગાઈડલાઈન મુજબ ગણેશ ઉત્સવ સમિતિની રચના થઈ. સમિતિએ આચારસંહિતા ઘડીને લોકોને એ મુજબ ઉજવણી કરવા પ્રેર્યા. રસ્તામાં કંકુગુલાલ ઉડાડવાનું બંધ થયું, ચોક્કસ રૂટ બન્યા, ઓવારાની સંખ્યા વધારાઈ, પોલીસ-પાલિકા વચ્ચે સંકલન થયું અને લોકોને માટીની મૂર્તિ માટે પ્રેરિત કરવા છેલ્લાં ચાર વર્ષથી સમિતિ દ્વારા ઝુંબેશ પણ ચાલે છે.