સોનલ વૈદ્ય કુલકર્ણી: માનવસંવેદનાને સ્પોટલાઈટમાં આણતાં રંગકર્મી

જેમના જન્મમાં જ નાટ્યાત્મકતા હતી એવાં આ નિવૃત્ત અધ્યાપિકાએ ચારેક દાયકાની કારકિર્દીમાં અભિનય-લેખન-દિગ્દર્શનથી ગુજરાતી રંગભૂમિને ઉજળિયાત કરી છે. વિવિધ વિષય પર અઢળક એકાંકી તથા અડધો ડઝનથી વધુ ત્રિઅંકી નાટકનાં મંચન કરનારાં આ નાટ્યપ્રતિભા હાલ વીસરાતા જતા બાળપણને નાટકના માધ્યમથી પાછું લાવવાના વ્યસ્ત છે.

- અરવિંદ ગોંડલિયા

મૂર્ધન્ય સાહિત્યકાર ભગવતીકુમાર શર્માએ એમના માટે કહેલું: શ્વાસે શ્વાસે નાટક જીવતી છોકરી.

એ છોકરી એટલે સુરતનાં પ્રોફેસર કીર્તિદા અને પ્રખ્યાત નાટ્યકાર જ્યોતિ વૈદ્યની પુત્રીઃ સોનલ વૈદ્ય કુલકર્ણી. મોરનાં ઈંડાં ચીતરવાં ન પડે એ ન્યાયે સોનલબહેને પિતાના પગલે રંગભૂમિ પર પોતાની આગવી ઓળખ ઊભી કરી છે. એ અભિનય કરે, પરંતુ દિગ્દર્શનમાં એમને વધુ સંતોષ મળે. ગુજરાતી નાટ્યજગતમાં એમનું નામ માનભેર લેવાય છે.

માંદગીને કારણે સ્કૂલની ડાન્સ સ્પર્ધામાં ભાગ લેવા ન મળ્યો, પણ એ પછી રંગભૂમિ પર પ્રવેશ થયો અને ત્યાર બાદ તો દિગ્દર્શન પણ સંભાળ્યું.

આજથી છએક દાયકા પહેલાં સુરતમાં થયેલો સોનલબહેનનો જન્મ જાણે કોઈ નાટકનો લાગણીનીતરતો સીન હતો. ડિલિવરી કરાવનારા ડૉક્ટરે હાથ ઊંચા કરતાં કહી દીધેલું કે છોકરી ત્રણ દિવસથી વધુ નહીં જીવે. નવજાત બાળકી માતાના ગર્ભમાં જ પાણી પી ગઈ હોવાથી એ જીવન-મરણ વચ્ચે ઝોલાં ખાઈ રહી હતી. એ વખતે કોઈએ યાદગીરી માટે બાળકીની તસવીર લઈ લેવાનું સૂચન કર્યું ત્યારે પિતા જ્યોતિ વૈદ્ય મક્કમતાથી કહ્યું: ના, ફોટો નથી લેવો. એ જીવશે જ... પિતાનો વિશ્વાસ જીતી ગયો અથવા કહો, જીવી ગયો.

પીડાદાયી પ્રસૂતિના પરિણામે પતિ-પત્નીએ બીજું સંતાન ન કરવાનો નિર્ણય લીધો અને સોનલ પરિવારની લાડકવાયી દીકરી બની ગઈ. શાળાશિક્ષણ થયું સુરતની લુડ્સ કૉન્વેન્ટ સ્કૂલમાં. સ્કૂલમાં વાર-તહેવારે સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો યોજાતા રહે, જેમાં એક વાર સમૂહનૃત્યમાં ભાગ લેવાની સોનલને તક મળી, પણ કાર્યક્રમના થોડા જ દિવસ પહેલાં એને અછબડા નીકળતાં એનું નામ નીકળી ગયું. હતાશ થઈ ગયેલી સોનલે રડતાં રડતાં પિતાને કહ્યું: મને તમારા નાટકમાં લો.

સોનલબહેન પ્રિયદર્શિનીને કહે છેઃ ‘બસ, એ જ સમયથી મારો રંગભૂમિ પર પ્રવેશ થયો. એ સમયે આવેલી હિંદી ફિલ્મ દો કલિયાં આધારિત પિતાએ એકલો જાને રે નાટક લખેલું. ફિલ્મમાં જે બાલિકાની ભૂમિકા બેબી નીતુ સિંહે ભજવેલી એ મારા ફાળે આવી.’

આ ભૂમિકા માટે બેબી સોનલને શ્રેષ્ઠ બાળકલાકારનો એવૉર્ડ મળ્યો, જેનાથી સોનલમાં નાટકપ્રેમ પાંગર્યો. એમ તો એ સાત મહિનાનાં હતાં ત્યારે પણ પિતાના એક નાટકમાં કામ મળેલું, પણ સ્વાભાવિક છે એમાં કોઈ ડાયલોગ નહોતા.