મુંબઈમાં જીવવું છે? તો શ્વાસ લેવાનું બંધ કરો!

બદલાતાં કુદરતી પવનચક્ર, ફાટફાટ થતું શહેરીકરણ, બેફામ કન્સ્ટ્રક્શન અને અમર્યાદ પ્રદૂષણને લીધે મુંબઈગરા માટે હવે શુદ્ધ હવા પણ દુષ્કર બની ગઈ છે. આ પ્રદૂષિત હવા વધુ ને વધુ મુંબઈગરાને માંદા પાડી શકે છે.

- ઉમંગ વોરા

દિલ્હીની જેમ હવે મુંબઈમાં પણ હવાનું ’ પ્રદૂષણ ૫ ચર્ચાનો ગરમ વિષય બની ગયું છે. પર્યાવરણપ્રેમી નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે મુંબઈના હવામાન માં પ્રદૂષણનું પ્રમાણ તો ચિંતાજનક જ રહેતું આવ્યું છે, પણ સમુદ્રકાંઠે હોવાનો મુંબઈને લાભ મળતો રહ્યો છે. જો કે છેલ્લાં બે વર્ષથી મુંબઈને સમુદ્રનું કુદરતી સુરક્ષાકવચ ન મળતાં પ્રદૂષણની સાચી સ્થિતિ લોકો સામે આવી છે.

વિસ્તારથી સમજીએ તો મુંબઈની ભૌગોલિક સ્થિતિ પ્રમાણે સમુદ્રનો શક્તિશાળી પવન શહેરની હવાને સમયાંતરે સાફ કરતો રહેતો હતો, પણ આ રક્ષાકવચ પવનની દિશા અને ગતિ પર આધાર રાખનારી બાબત છે. મુંબઈ પરથી ફંટાતા પવનો અત્યાર સુધી સામાન્ય રીતે ત્રણથી ચાર દિવસમાં એમની સાઈકલ બદલતા હતા, જે હવે આઠથી દસ દિવસે બદલી રહ્યા છે.

ગત વર્ષે નવેમ્બરથી જાન્યુઆરી સુધી સતત ઍર ક્વૉલિટી ખરાબ રહી હતી, જે મુંબઈના ઈતિહાસમાં પ્રદૂષિત હવા સાથેનો સૌથી લાંબો ગાળો હતો. એટલું જ નહીં, અમુક દિવસોમાં તો મુંબઈની હવા દિલ્હી કરતાં પણ ખરાબ થઈ ગઈ હતી. વિશ્વમાં વાયુ પ્રદૂષણમાં ટોચનાં ૨૦ શહેરોમાં દિલ્હી ચોથા સ્થાને છે અને ૨૦માંથી ૧૩ શહેરો ભારતનાં છે. હવામાંના સૂક્ષ્મ પ્રદૂષકો ધરાવતાં ૧૫ સૌથી જોખમી શહેરોમાંથી ૧૪ ભારતનાં છે. મુંબઈ અત્યારે તો આ યાદીનાં ટૉપ ૫૦ શહેરોમાં નથી, પણ કેટલા દિવસ આટલું દૂર રહે છે એ ચિંતાનો વિષય છે.

અત્યારે અચાનક મુંબઈની હવા ખરાબ થઈ જવા પાછળ ભલે પ્રદૂષણ સાથે હવામાન અને કુદરતી કારણોનો સરવાળો હોય, પણ વિજ્ઞાનીઓ દાયકાથી બૂમો પાડતા આવ્યા છે કે મુંબઈનું હવામાન પ્રદૂષણને કારણે દિવસે બમણી ને રાતે ચાર ગણી ગતિએ ખરાબ થતું જઈ રહ્યું છે.