વહેલ શાર્ક માટે સૌરાષ્ટ્રનો દરિયો બન્યો છે પિયર

ખારાં પાણીમાં મીઠી વીરડી આઠ જૂન એટલે ‘વર્લ્ડ ઑશન ડે.’ દરિયાઈ જીવસૃષ્ટિના જતન માટે જુદા જુદા સ્તરે પ્રયાસ થઈ રહ્યા છે, એમાં ગુજરાત પણ એક ટોચનું રાજ્ય બન્યું છે. લુપ્ત થઈ રહેલી વહેલ શાર્ક માછલીને બચાવવા સૌરાષ્ટ્રના કિનારે ઊડીને આંખે વળગે એવું કાર્ય લોકભાગીદારીથી થઈ રહ્યું છે. મોરારિબાપુની સંવેદનાસભર અપીલ સાથે બે દાયકા પૂર્વે શરૂ થયેલી ઝુંબેશનાં હૈયું હરખાય એવાં પરિણામ સામે આવ્યાં છે. આ મિશન હેઠળ અત્યાર સુધીમાં ૯૫૦થી વધુ વહેલ શાર્કને દરિયામાં મુક્ત કરવામાં આવી છે. દરિયાઈ જીવ બચાવવાનું આવું ઉમદા કાર્ય દુનિયાના કોઈ ખૂણે થયું નથી.

- દેવેન્દ્ર જાની (રાજકોટ)

વાત છે બે દાયકા પહેલાંની.

વેરાવળમાં એક કાર્યક્રમમાં પ્રસિદ્ધ કથાકાર મોરારિબાપુએ માછીમારોને એવી અપીલ કરી કે જ્યારે દીકરી પ્રસૂતિ માટે પિયર આવે ત્યારે એ સૌથી સલામત જગ્યાએ આવી છે એવી અનુભૂતિ કરે છે. આવા સમયે પિયરમાં એની ખાસ કાળજી લેવાય છે. બસ, આ જ રીતે દરિયામાં પરિભ્રમણ કરતી વહેલ શાર્ક માછલી સૌરાષ્ટ્રના સાગરકિનારે બ્રીડિંગ માટે આવે છે ત્યારે એ પિયરમાં આવે છે એમ માની એનું જતન કરો. એને બચાવવાની આપણી ફરજ છે...

બાપુની આ અપીલ માછીમારી જેમની રોજી-રોટી છે એવા માછીમારોને પણ સ્પર્શી ગઈ. વહેલ શાર્કનો શિકાર કરવાને બદલે એને રક્ષણ આપવાનું કામ શરૂ થયું. બે દાયકા બાદ પરિણામ એ સામે આવ્યું છે કે શાર્ક પ્રજાતિની આ સૌથી મોટી માછલીના અસ્તિત્વ સામે ખતરો ઊભો થયો હતો એ સૌરાષ્ટ્રનો સાગરકાંઠો આજે વહેલ શાર્ક માટે સલામત બન્યો છે.

વહેલ શાર્કની આ વાત તાજી કરવાનું એક કારણ છે. વેરાવળના એક માછીમાર મોહનભાઈ મોતીવરસ ફિશિંગ માટે નીકળ્યા હતા. એમની જાળમાં વહેલ શાર્ક ફસાઈ. આ ઘટનાની જાણ વનવિભાગને કરવામાં આવી અને રેસ્ક્યુ ટીમ દરિયામાં પહોંચી. વહેલ શાર્કને બચાવવાના પ્રોજેક્ટ હેઠળ આ માછલીને સેટેલાઈટ ટૅગ આપીને દરિયામાં મુક્ત કરી ત્યારે વનવિભાગ અને માછીમારોમાં હર્ષની લાગણી જોવા મળી. એ પછી તરત એવી જ બીજી ઘટના બની અને વધુ એક વહેલ શાર્કને સેટેલાઈટ ટૅગ કરીને દરિયામાં મુક્ત કરવામાં આવી. યોગાનુયોગ, સેવ ધ વહેલ શાર્ક પ્રોજેક્ટ ગુજરાતમાં મોરારિબાપુની હાજરીમાં શરૂ થયો, એને હમણાં ૨૦ વર્ષ પૂરાં થયાં. આ પ્રોજેક્ટમાં સરકાર, સેવાભાવી સંસ્થાઓ અને સૌથી વધુ યોગદાન તો માછીમારોનું છે. સાગરખેડુના સહયોગથી અત્યાર સુધીમાં ગુજરાત-સૌરાષ્ટ્રના દરિયામાં આ ઝુંબેશ હેઠળ ૯૫૦થી વધુ ! વહેલ શાર્કને મુક્ત કરવામાં આવી છે. ગુજરાતમાં દરિયાઇ જીવસૃષ્ટિના સંરક્ષણ માટેની આ એક મોટી સિદ્ધિ છે.

માછીમારની જાળમાં સપડાતી વહેલ શાર્કને બચાવી લઈ પાછી દરિયામાં છોડવાની પહેલનું સારું પરિણામ મળ્યું છે. મુક્ત કરવામાં આવતી અમુક આવે છે. એને લીધે આ માછલીના સ્થળાંતર રૂટનો અભ્યાસ કરવામાં સમતા રહે છે. ભાયે જ કોઈ બીજા દેશે આ માછલીની સુરક્ષા માટે આવાં