ગાવાનું છોડવાનો જીવ ચાલ્યો જ નહીં!

જૂનાગઢના કેશોદ પાસેના માણેકવાડાના વતની પદ્મશ્રી ભીખુદાન ગઢવીએ ‘અંતરનાદ’ સાંભળી લોકસાહિત્યકારનો માર્ગ અપનાવ્યો. કેવી રીતે તેઓ લોકોના અંતરમાં વસી ગયા તેની વાત તેમના જ શબ્દોમાં..

- ધીરુ પુરોહિત

નાનપણમાં નપણમાં જ રામાયણ જાણે કે ગળથૂથીમાં પીધી એટલે ચારણી પરિવાર જ નહીં, આખું માણેકવાડા ગામ કહેતું, ‘ભીખુદાન સારો કથાકાર-ગાયક થશે’ પણ આ ભીખુદાનને દેશના વડાપ્રધાન પણ ઓળખતા હોય, તેને સાંભળવા હજારો માણસો કલાકો સુધી બેઠાં રહેતાં હોય એવું સ્વપ્નમાં વિચારતો ત્યારે ખુશી-ખુશી થઈ જતી. માણેકવાડામાં પ્રાથમિક શાળામાં ભણવા બેઠો તેના પછીના પાંચ જ વર્ષમાં પિતાજી સાથે રામાયણકથા ગાવા જવાનું થતું. રામ, સીતાજી, ભરત-લક્ષ્મણની કથા પિતાજી કહેતા હોય. રામાયણ ખુલ્લું રાખી કથા કરતાં કરતાં રડતા પિતાજીની એ છબિ એવી અંકિત થઈ ગઈ છે કે આજ સુધી એ દ્રશ્ય મનમાંથી ભૂંસાતું નથી. રામ-સીતાજી વનવાસ, ભરત-રામના મિલનમાં પિતાજી સાથે રડતા ગામડાના લોકો અને પિતાના રામાયણ પર પડતાં આંસુનાં ટીપાં હજુ મેં સાચવી રાખ્યા છે. આવી ભાવુક સ્થિતિ વચ્ચે હું પ્રાથમિક શાળાથી હાઈસ્કૂલ સુધી તો પહોંચ્યો, પણ મેટ્રિક (ધોરણ ૧૧) માં નાપાસ થયો એટલે પિતાજી સાથે ગાવાના કામમાં વધુ જોડાતો ગયો. પિતાજી રામાયણ કથા કરતાં કરતાં પરિવારને ઉછેરતા. નાનપણથી જ માતૃશ્રીનો ખોળો ગુમાવ્યો હતો. રાજાશાહીનું પોલીસ પટેલપણું કરતાં કરતાં પિતાજીની ત્રણ ભાઈ અને ત્રણ બહેનોના પરિવારને ઉછેરવાની જવાબદારી એટલે ભણતર છોડી ગાવાનું જ શરૂ કરી દીધું. આમ ગાવાનો ચસકો મને બાળપણથી જ લાગ્યો એમ કહેવું પડે. છતાં તેમાં રોટલો રળીશ એવું વિચાર્યું નહોતું.