ભાષા પરનું રાજકારણ બંધ થવું જરૂરી

પ્રાદેશિક ભાષાઓનું સન્માન જળવાતું હોય, તેનું ચલણ ચાલુ રહેતું હોય તેવા સંજોગોમાં એક રાષ્ટ્રભાષાની જરૂરિયાત પર જો દેશ એકમત ન બની શકતો હોય તો તે અફસોસજનક છે

- સુધીર એસ. રાવલ

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ નવી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિમાં લૉન્ચિંગને ત્રણ વર્ષ પૂરા થવાના પ્રસંગે તાજેતરમાં જ નવી દિલ્હીના પ્રગતિ મેદાનમાં યોજાયેલા અખિલ ભારતીય શિક્ષણ સમાગમના એક કાર્યક્રમમાં કહ્યું કે, ‘નવી શિક્ષણ નીતિને રજૂ કરવાનો નિર્ણય યુગ બદલવા સમાન હતો.’ ૧૨ ભારતીય ભાષાઓમાં લખાયેલાં ૧૦૦ પુસ્તકોનું તેમણે વિમોચન કર્યું અને સંબોધનમાં કહ્યું કે ભાષા મુદ્દે રાજકારણ કરનારાઓની ‘નફરતની દુકાન’ બંધ થઈ જશે. વડાપ્રધાનનું આવું કહેવા પાછળનો આશય ભૂતકાળથી લઈને વર્તમાન સુધી ભાષાના મામલે આપણા દેશમાં જે રાજકારણ ખેલાતું રહ્યું છે, તેની સામે તેઓની ચેતવણી છે.

વાસ્તવમાં ભારત અનેક ભાષાઓનો દેશ છે. ભાષા એ સંચારનું માધ્યમ હોવા ઉપરાંત ભારતીય સંસ્કૃતિની વિધિધતાનું એક મહત્ત્વનું અંગ છે. આવી સકારાત્મક બાબતો સાથે એ પણ હકીકત છે કે ભાષા જ્યારે રાજકારણના રંગ પણ નક્કી કરે છે ત્યારે ‘નફરતની દુકાનો’નું બજા૨ ગરમ રહે છે. ભાષણોથી દોરાતા આપણા દેશમાં ભાષાના રાજકારણે સત્તાનો માર્ગ બનાવ્યો પણ છે અને બગાડ્યો પણ છે. ભારતનાં ઘણાં રાજ્યોની રચના ભાષાના સૈદ્ધાંતિક ધોરણે થઈ છે અને તે નીતિ સુયોગ્ય અને સફળ સિદ્ધ થઈ છે, પરંતુ રાજ્યોની રચના થઈ ગયા પછી ભાષાને સત્તાકારણનું હથિયાર બનાવી સમાજને અને રાષ્ટ્રને નુકસાન થાય તેવું હલકું રાજકારણ રમવું તે અક્ષમ્ય અને નિંદાને પાત્ર છે, જે હવે બંધ થવું જરૂરી છે. ભારતમાં સૌથી વધુ બોલાતી હિન્દીને રાષ્ટ્રભાષાનો દરજ્જો હજુ સુધી પ્રાપ્ત નથી, એટલું જ નહીં, દક્ષિણનાં રાજ્યોમાં આજે પણ તેનો વિરોધ જોવા મળે છે, તે ભાષા નીતિના મામલે આપણી વિચિત્ર વિડંબના છે. ભારતના ગૃહ મંત્રાલયને આરટીઆઇની પૃચ્છાના જવાબમાં અનેકવાર કહેવું પડે છે કે હિન્દી સત્તાવાર ભાષા છે, પરંતુ રાષ્ટ્રભાષા નથી!

હિન્દીને રાષ્ટ્રભાષા બનાવવા સામે વિરોધ