જ્યાં આદિદેવ શિવનો અંગૂઠો પૂજાય છે

અચલેશ્વર મહાદેવ મંદિરના મધ્યમાં રહેલા પથ્થરના અંગૂઠાની નીચે એક ખાડો છે જેમાં ક્યારેય જળ ભરાતું નથી. અનેકો માટે એ પણ રહસ્ય છે કે આ જળ ક્યાં જાય છે

- રક્ષા ભટ્ટ

ક્યારેક ચાર-પાંચ દિવસના પ્રવાસમાં કોઈ એક દિવસનું આનંદ પર્યટન આપણને સદીઓ પ્રાચીન ઇતિહાસનાં જર્જરિત પાનાંઓને ખોલવાનું કહે છે. ખૂબ સંભાળપૂર્વક એ પાનાંઓને ખોલીને વાંચતા ઇતિહાસ તો સોએ સો ટકા ખૂલે છે, પરંતુ કથા-દંતકથાઓનો આખો એક દેશ પણ ખૂલે છે. આ દંતકથાઓ હકીકતો સાથે એટલી તાલમેલ ધરાવતી હોય છે કે કોઈ સ્થળને જાણવાસમજવા આપણે ઇતિહાસ સાથોસાથ એ દંતકથાઓનો પણ આધાર લઈએ છીએ. તે ઉપરાંત એ સ્થળ જો કોઈ થાનક, ગુફા, દેરી કે મંદિર હોય તો એ કથામાં લોકોની શ્રદ્ધા એટલી અચલ હોય છે કે આપણે કોઈ પ્રદેશનાં આવાં સ્થળોએ જઈએ ત્યારે એ શ્રદ્ધાની આંગળી પકડી સ્થળને, મંદિર કે દેરીને, તળાવ કે સરોવરને નિરખીએ છીએ અને એવા એક્સ્ટર્ઝનમાંથી પાછા ફરતાં આપણી શ્રદ્ધા આપણને સભર કરે છે; સમૃદ્ધ કરે છે; વિશેષ જાણકા૨ ક૨ે છે અને જે-તે સ્થળને તેના વિવિધ પરિપ્રેક્ષ્યમાં જોવા-સમજવાની દૃષ્ટિ પણ આપે છે.

ભારતમાં રહેલાં આવાં અસંખ્ય ધાર્મિક સ્થળોમાંનું એક છે, અચલેશ્વર મહાદેવ મંદિર. રાજસ્થાનના સિરોહી જિલ્લામાં સ્થિત આ અચલેશ્વર મહાદેવ મંદિર માઉન્ટ આબુ ફરવા જતાં પ્રવાસીઓનું સાઇટ સિઇંગ ગણાય છે. પ્રવાસીઓ પોતાની ગાડીમાં, ભાડે બંધાવેલી ટૅક્સીમાં કે શેરિંગ જીપમાં અહીં આવે છે અને અચલગઢમાં રહેલા અચલેશ્વર મહાદેવનાં દર્શન કરી એક દિવસની આઇટિનરીમાં ગોઠવાયેલા બીજા સ્થળ તરફ ગતિ કરે છે. આવી પ્રવાસી ગતિમાં પાછળ છૂટેલું આદિદેવ શિવનું આ મંદિર અને તેનો પવિત્ર માહોલ કેટલાક અસલ પ્રવાસીઓનો પીછો કરે છે અને આવા પ્રવાસીઓ પ્રાચીન મંદિર, તેનો ઇતિહાસ અને તેની દંતકથામાં ડોકિયું કરી અચલેશ્વર મહાદેવ મંદિર જેવા સદીઓ પ્રાચીન મંદિરને આત્મસાત કરે છે; અંદર ઉતારે છે અને પ્રવાસને યાત્રા બનાવે છે.