ડીપફેક અને ડિજિટલ ક્લોન: ડરના જરૂરી હૈ!

ડીપફૅક એટલે કુશળતાપૂર્વક બનાવેલું નકલી કન્ટેન્ટ, જે એકદમ સાચું લાગે. અમેરિકન સેલિબ્રિટી ટેલર સ્વિફટની અભદ્ર ડીપફૅક ઇમેજને કારણે તેને વિશે સર્ચ કરવાનું અટકાવી દેવાયેલું. બ્રિટન, અમેરિકામાં શાળાના વિદ્યાર્થીઓ વચ્ચે એકબીજાનું અશ્લીલ ડીપફૅક કન્ટેન્ટ પ્રસરી રહ્યું હોવાથી વાલીઓ ચિંતામાં છે.

- સ્પર્શ હાર્દિક

ડિરેક્ટર-૨ાઈટ રજત કપૂરની ૨૦૧૪માં આવેલી ઉત્કૃષ્ટ ફિલ્મ ‘આંખો દેખી’નો પ્રૌઢ નાયક એક ઘટનામાંથી બોધ લઈને નક્કી કરે છે, કે હવે આંખોથી જોયેલું હોય એ જ સત્ય! ફક્ત ચક્ષુઓ દ્વારા પ્રાપ્ત થનારા પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ કે જ્ઞાનને જ તે સાચું માનશે! સાંભળેલું, વાંચેલું પણ સાચું હશે, હોઈ શકે એવી સંભાવના નાયક સ્વીકારે છે, કિન્તુ નજરોનજર જોયા વિના એ કશું સાચું માનશે નહીં એવું પ્રણ લે છે. જે પ્રકારના ભવિષ્ય તરફ વિશ્વ આગળ વધી રહ્યું છે, એ જોતાં સંભવ છે કે આવનારા સમયમાં કેટલાંયે લોકો ‘આંખો દેખી'ના નાયકની જેમ કશું માનવા કે ન માનવા માટે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણનો જ આગ્રહ રાખે! એનું એક મોટું કારણ બની શકે છે ‘ડીપફેંક’.

વર્ષેક પહેલાં ચૅટજીપીટી લૉન્ચ થયા પછી ટૅક્નોલૉજીને લગતી મહત્તમ મોટી ઘટનાઓ હવે એ.આઈ.ની આસપાસ આકાર લઈ રહી છે. આ ક્રમમાં નવું ઉમેરણ છે, ડીપફૅકનો ત્રાસ. સોશિયલ મીડિયા પ્લૅટફૉર્મ ‘રેડિટ’ પર ૨૦૧૭માં એક યુઝરે કૉઇન કરેલ ડીપફૅક શબ્દનો સરળ અર્થ આવો કરી શકાય - કુશળતાપૂર્વક બનાવેલું એવું નકલી કન્ટેન્ટ જે એકદમ સાચું લાગે. થોડા દિવસ પહેલાં ઍક્સ (પૂર્વેનું ટ્વિટર) દ્વારા અમેરિકન સંગીત જગતની ટોચની સેલિબ્રિટી ટેલર સ્વિફ્ટ વિશે સર્ચ કરવાનું થોડા સમય માટે અટકાવી દેવાયેલું. કારણ? કોઈએ માઇક્રોસોફ્ટના એ.આઈ. પ્રોગ્રામ વડે બનાવેલી ટેલર સ્વિફ્ટની વાંધાજનક અને અભત રીપકૅક ઇમેજ એક્સ પર પોસ્ટ કરેલી

જેમાંની એક પોસ્ટને સત્તરેક કલાકમાં અંદાજે સાડા ચાર કરોડ વ્યૂ મળેલા! આ પહેલાં ભારતમાં રશ્મિકા મંદાના, કાજોલ અને અન્ય અભિનેત્રીઓ પણ ડીપફૅકનો શિકાર બની ચૂકી છે. એક ડીપફૅક વીડિયોમાં પોતાને ગરબે રમતા જોઈ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ પણ આની ગંભીરતા પ્રગટ કરેલી.