કચ્છનાં રખાલો રખડતાં પશુઓનું ઘર બની શકે

કચ્છમાં રખડતાં પશુઓની સમસ્યાએ માઝા મુકી છે. આખલા, વસૂકી ગયેલી ગાયો કે દૂધ દોહીને નધણિયાતી છોડી દેવાતી ગાયોના કારણે અવારનવાર અકસ્માતો સર્જાય છે, માનવમૃત્યુ પણ થાય છે. રખડતાં પશુઓના માલિકો સામે કડક પગલાં લઈ શકાતાં નથી, ત્યારે આવાં પશુઓને સુરક્ષિત આશ્રયસ્થાન આપવાથી ગામડાં અને શહેરોની સમસ્યાનું મહદ્અંશે નિરાકરણ આવી શકે તેમ છે. કચ્છ રાજના સમયમાં જંગલનો અમુક વિસ્તાર પશુઓના ચરિયાણ માટે અનામત રખાયો હતો. રખાલો તરીકે ઓળખાતા આ વિસ્તારો આજે વન વિભાગ હસ્તક છે. રખાલોમાં રખડતાં પશુઓને આશ્રય આપવાની માંગ ઊઠી રહી છે.

- સુચિતા બોઘાણી કનર

પશુપાલન કચ્છનો મુખ્ય વ્યવસાય હોવા છતાં ગાય કે ગૌવંશનું યોગ્ય પાલન થતું નથી. કચ્છભરમાં રખડતાં પશુઓની સમસ્યા વધી રહી છે. રોજ ઝઘડતાં આખલા કોઈને અડફેટે લે છે, ઈજાગ્રસ્ત કરે છે, ક્યારેક કોઈનો જાન પણ જાય છે. સરકાર આવાં પશુઓની રંજાડમાંથી લોકોને મુક્ત કરાવવામાં સફળ રહી નથી. આખલાઓની ઉપયોગિતા આજના યુગમાં રહી નથી તેથી તેને રખડતા છોડી મૂકવામાં આવે છે. ગૌપાલકો દોહી લીધા પછી ગાયોને રખડતી છોડી મુકે છે - એઠવાડ અને પ્લાસ્ટિક ખાવા માટે. આવાં પશુઓ અને તેમને પાળનારાઓ ઉપર ક્યારેય શિક્ષાત્મક પગલાં લેવાતાં નથી. ક્યારેક બહુ ઊહાપોહ થયા પછી સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થા રખડતાં ઢોરને પકડવાનું નાટક કરે છે, બે-ચાર પશુઓને પકડે છે, ઢોરવાડામાં પૂરે છે, પછી કોઈ પાંજરાપોળ આવાં પશુઓને સંભાળવા તૈયાર નથી, એવા બહાનાસર ઢોર પકડવાની ઝુંબેશ પડતી મુકાય છે, સમસ્યા ઠેરની ઠેર જ રહે છે. કચ્છના જીવદયાપ્રેમી આગેવાનોએ આ સમસ્યાના ઉકેલ માટે એક ઉપાય સૂચવ્યો છે. કચ્છ રાજના વખતનું ચરિયાણ માટેનું રક્ષિત જંગલ રખાલ, જે આજે વનખાતા હસ્તક છે, તેમાં આવાં રખડતાં-ધણિયાતાં અને નધણિયાતાં ઢોરને રાખવામાં આવે તો સામાન્ય લોકોની સમસ્યા મહદ્અંશે હળવી થઈ શકે તેમ છે.