ખુલ્લા અવાજે વાગતાં દોકડ (તબલાં), કાસીજોડાં (ઝાંઝ), પેટીવાજું (હાર્મોનિયમ) અને ભૂંગળના સથવારે ચાર-પાંચ પુરુષો સ્તુતિ કરેઃ
પાય પડું પરમેશ્વરી મા પ્રેમે લાગું પાય, હાથ જોડું હરખે કરી મા શંખલપુરની રાય...
સ્તુતિ પૂરી થતાં જ કલાકારો, દર્શકો સૌ ભાવભેર શીશ નમાવે અને ગુંજવા માંડે ગીતોઃ લંકર શંકર ભોલરિયા આવે મહારાજ રે, હાથમાં રે ફૂલછાબડી ને મારાં ફૂલ વેરાતાં જાય..., કાબો મારો કોણે માર્યો, માણિગરના વીરાને કોણે માર્યો, ભામણ ભાગી જાજે રે વાંહે કાબો આવે છે...
દર્શકો ખુશ થઈ જાય. ત્રણેક દાયકા પહેલાં આવાં દશ્યો ઠેર ઠેર જોવા મળતાં. નવરાત્રિમાં જેટલો ઉત્સાહ ગરબાનો રહેતો એટલો જ આ ભવાઈ–વેશ, દેશી નાટકોનો પણ રહેતો. આજે આ લોકકળા મરવાના વાંકે જીવી રહી છે. કહી શકાય કે મા જગદંબા જ હજી જિવાડી રહી છે.
કથાકાર અસાઈત ઠારે 350થી વધુ ભવાઈવેશ લખ્યા. એમાંથી કેટલાક મૂળ સ્વરૂપે તો અમુક છુદાં જ રૂપ-રંગ સાથે ભવાઈ રહ્યા છે.
૧૯૯૦ પછી જન્મેલી પેઢી માટે તો આ ભવાઈ-વેશ એટલે રંગલા-રંગલીનાં પાત્ર અને બોલચાલમાં ભવાઈ શબ્દનો થતો સાચોખોટો ઉપયોગ એટલો જ પરિચય હોઈ શકે, પરંતુ ત્રણ દશક પૂર્વે આ ભવાઈ અને દેશી નાટકોનો હાલની સાઉથની બ્લૉકબસ્ટર ફિલ્મ જેવો જ દબદબો ગામના પાદર, ચોરે કે શહેરના ચોકમાં રહેતો અને એ પણ સાર્વજનિક અને વિનામૂલ્યે તે કેમ ભૂલી શકાય?
ગુજરાતની આ લોકનાટ્યકળા ૭૦ વર્ષ જૂની છે. ભવાઈ-વેશ એ લોકકળા સ્વરૂપે સમગ્ર ગુજરાતમાં પ્રસરી, પરંતુ એનું ઉદ્ભવસ્થાન ઊંઝા છે. આ નાટ્યકળા ભવાઈની શરૂઆત અસાઈત ઠાકર નામના કવિ-કથાકાર બ્રાહ્મણે કરી હતી. જ્ઞાતિ દ્વારા સામાજિક બહિષ્કાર બાદ એ પૂર્ણપણે સર્જન તરફ વળ્યા. ૩૬૦થી વધુ ભવાઈ–વેશ એમણે લખ્યા અને પોતાના ત્રણ પુત્રો સાથે ભજવ્યા. આ પૈકીના મોટા ભાગના હવે અપ્રાપ્ય છે તો કેટલાક મૂળ સ્વરૂપે તો કેટલાક વેશ કંઈક જુદા જ સ્વરૂપે, નવાં રૂપ-રંગ સાથે ભજવાઈ રહ્યા છે.
Denne historien er fra November 20-27, 2023 - Diwali-utgaven av Chitralekha Gujarati.
Start din 7-dagers gratis prøveperiode på Magzter GOLD for å få tilgang til tusenvis av utvalgte premiumhistorier og 9000+ magasiner og aviser.
Allerede abonnent ? Logg på
Denne historien er fra November 20-27, 2023 - Diwali-utgaven av Chitralekha Gujarati.
Start din 7-dagers gratis prøveperiode på Magzter GOLD for å få tilgang til tusenvis av utvalgte premiumhistorier og 9000+ magasiner og aviser.
Allerede abonnent? Logg på
મન હોય તો માળવે જવાય...અને મેડલ પણ જિતાય.
ઉંમરના છ દાયકા પાર કરી ચૂકેલી આ મહિલાને જીવનમાં કંઈક કરવાનું બાકી હોય એમ લાગ્યા કરતું એટલે એમણે સ્વિમિંગ શીખવાનું શરૂ કર્યું. એટલું જ નહીં, રાજ્ય લેવલે અનેક હરીફાઈમાં ભાગ લઈ વિજયી પણ બન્યાં. એ પછીય કંઈક અધૂરપ લાગતી તો ભરતનાટ્યમ તથા કથક જેવાં ક્લાસિકલ નૃત્ય શીખ્યાં અને એમાં પણ વિશારદ હાંસિલ કરી. એ સાઈકલિંગ કરે, ક્લાસ ચલાવે અને સાથે જીવનથી નિરાશ થયેલી મહિલાઓમાં ઊર્જા ભરવાનું કામ પણ કરે.
અનલિસ્ટેડ સ્ટૉક્સમાં રોકાણ કરવું છે? ...કરવું જોઈએ?
શું તમે જાણો છો, હવે અનલિસ્ટેડ સ્ટૉક્સમાં રોકાણનો ટ્રેન્ડ વધી રહ્યો છે... આવા સ્ટૉક્સમાં રોકાણ કરવાનાં કારણ અને રીત શું હોય છે? આ રોકાણ કરવું જોઈએ ખરું? ચાલો સમજીએ, અનલિસ્ટેડ સ્ટૉક્સની નાની માર્કેટને, જે ધીમે ધીમે મોટી થતી જાય છે.
ટ્રમ્પના વિજયનું ભારત કનેક્શન જાણવા જેવું છે.
રસાકસીની ધારણાવાળી અમેરિકન પ્રમુખપદની ચૂંટણીમાં ભૂતપૂર્વ પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે એકતરફી જીત મેળવીને વિશ્વઆખાને સ્તબ્ધ કરી દીધું. ટ્રમ્પના આ ભવ્ય વિજય પાછળ ઘણા ઈન્ડિયન અમેરિકન્સની પણ મહેનત છે. હવે એમના પ્રધાનમંડળમાં ભારતીય કે હિંદુ કનેક્શન્સ ધરાવતા રાજકારણીઓને સ્થાન મળશે કે નહીં એની ચર્ચા છે.
ગુજરાતમાં હવે ડૉગ પકડશે દારૂ!
ચોરી, લૂંટ કે મર્ડરની ઘટનાના આરોપી સુધી પહોંચવા પોલીસજવાનોની સાથે ડૉગ સ્ક્વૉડ જોવા મળે એ કોઈ નવી વાત નથી. દાયકાઓથી પોલીસતંત્ર શ્વાનને એવી તાલીમ આપે છે કે જે ગુનેગારના સગડ મેળવવામાં મદદરૂપ થાય છે. ગુજરાત પોલીસે હવે ડૉગને તાલીમ આપવામાં એક ડગલું આગળ વધીને ક્યાંય દારૂ સંતાડવામાં આવ્યો હોય એ શોધી શકે એ માટે ખાસ બે ‘આલ્કોહોલ ડિટેક્શન ડૉગ’ તૈયાર કર્યા છે.
લગ્ન પછી સ્ત્રીએ કેમ નોકરી છોડવી પડે છે?
આને ‘પરણવાની સજા’ કહો કે બીજું કંઈ, આ છે તો હકીકત અને આંકડા પણ એમ જ બોલે છે.
અવગણવા જેવી નથી આ વ્યાધિ
ગર્ભાવસ્થામાં એનિમિયા સ્ત્રી ઉપરાંત ગર્ભસ્થ શિશુના સ્વાસ્થ્ય સામે જોખમ ઊભું થાય એ પહેલાં ચેતી જાવ...
મહેમાનો માટે બનાવો ટાફ્ટ બ્સ્ટેિબલ બિરયાની
દિવાળીમાં બહારના નાસ્તા અને તેલવાળો ખોરાક ખાઈને કંટાળી ગયા છો?
પોતાના ઘરમાં જ નહીં, અન્ય હિલાનાં જીવનમાં પણ ફેલાવી... સફળતાની મીઠાશ!
સ્વભાવે અંતર્મુખી એ મહિલા ઈન્ટિરિયર ડિઝાઈનર તો બની, પરંતુ લોકોનાં ઘરને સજાવવાને બદલે ઘરેથી રસોઈકળાથી નાની સ્ટાર્ટ-અપ કંપની શરૂ કરી અન્ય મહિલાનાં જીવન સજાવ્યાં. આ અમદાવાદી માનુનીની ચૉકલેટ્સનો સ્વાદ દેશ-વિદેશની દાઢે વળગ્યો છે.
વીરપુરથી કોચી સુધી જલારામજયંતીની ધૂમ
ખાસ્સી ગુજરાતી વસતિ ધરાવતા કોચીના ‘મિની હરિદ્વાર' સમા મટનચેરી વિસ્તારનું જલારામ ધામ.
હાથી આપણો મિત્ર છે, આપણેય એના સાથી બનવું પડશે...
વનવગડામાં પણ માણસજાતનો કોઈ એક દોસ્ત વસતો હોય તો એ છે ગજરાજ. જંગલી જીવોમાં સૌથી વધુ સમજદાર અને સૌથી વધુ સંવેદનશીલ એવા હાથીભાઈ સાથે માણસોનો નાતો આમ તો બહુ જૂનો છે, આપણે હાથીની પૂજા પણ કરીએ છીએ, પરંતુ હમણાં હમણાં હાથી અને માનવ વચ્ચે ઘર્ષણના અનેક કિસ્સા બની રહ્યા છે.
