જ્યુડિશરી રિફોર્મ, ઇઝરાયલ અને ભારત

ભૂતકાળમાં ભારતમાં ન્યાયાધીશોની નિયુક્તિ, બદલી માટે કાર્યરત કોલેજિયમ સિસ્ટમ વિરુદ્ધ જેવો વિવાદ જાગેલો, કંઈક એવો વિવાદ થોડા મહિનાઓથી ઇઝરાયલમાં સળગી ચૂક્યો છે કાયદાના જાણકારોને મતે કૉલેજિયમ સિસ્ટમને બંધારણનો કોઈ સ્પષ્ટ ટેકો મળેલો નથી, પરંતુ એ સમયાંતરે વિકસીને સ્થાપિત થયેલી સંસ્થા છે. એથી સરકાર પાસે બદલાવ લાવવાની સત્તા છે

- સ્પર્શ હાર્દિક

વિશ્વના વિવિધ ભાગોમાંથી આવતા સમાચાર જગતની રાજકીય સ્થિરતા અંગે ચિંતાઓ જન્માવનારા છે. આપણા ભારતમાં જ મણિપુર હિંસામાં સપડાયું છે, ફ્રાન્સમાં વિરોધ પ્રદર્શનો ચાલી રહ્યાં છે, સ્વીડનમાં કુરાન સળગાવવાનો વિવાદ વકરેલો છે અને ઇઝરાયલમાં ન્યાયતંત્રની સત્તાના સવાલ સામે પણ દેખાવો ચાલી રહ્યા છે. ઇઝરાયલ જેવા સુખીસંપન્ન ગણાતા દેશમાં મોટી સંખ્યામાં લોકો વિરોધ કરવા નીકળી પડે ત્યારે ત્યાં સળગી રહેલો મુદ્દો ભારત જેવા લોકશાહી ધરાવતા અન્ય દેશો માટે પણ ગંભીરપણે ધ્યાન આપવા જેટલો અગત્યનો બની જાય છે.

શાળામાં જ આપણને ભણાવવામાં આવે છે કે આપણે ત્યાં સરકારના ત્રણ મુખ્ય અંગ એટલે ધારાસભા, કારોબારી અને ન્યાયતંત્ર. આમાં જનપ્રતિનિધિથી રચાતી ધારાસભાને કાયદો ઘડવાની અને ન્યાયતંત્રને એ કાયદાના આધારે ચુકાદા આપવાની અને કાયદાનું અર્થઘટન કરવાની સત્તા મળેલી છે. ભારતમાં ન્યાયતંત્ર પોતાની કાર્યવાહી મુક્ત રીતે કરી શકે છે, એ જ પ્રકારે ઇઝરાયલમાં પણ ન્યાયતંત્ર સરકારની દખલ વગર ચાલે છે અને નજીકના ભૂતકાળમાં ભારતમાં ન્યાયાધીશોની નિયુક્તિ અને બદલી માટે કાર્યરત કૉલેજિયમ સિસ્ટમ વિરુદ્ધ જેવો વિવાદ જાગેલો, કંઈક એવો જ વિવાદ થોડા મહિનાઓથી ઇઝરાયલમાં પણ સળગી ચૂક્યો છે. આ વિવાદ કેવો વળાંક લેશે એ જોવું ભારત માટે પણ જરૂરી છે, કેમ કે એવો છુપો ડર પ્રગટી રહ્યો છે કે નજીકના ભવિષ્યમાં આ ચિત્ર કદાચ ભારતમાં પણ આકાર લઈ શકશે.

ડિફેન્સ એક્સપર્ટ અભિજિત ઐયર-મિત્રા ઇઝરાયલનો મુદ્દો વિસ્તારથી સમજાવે છે. ઇઝરાયલની ન્યાયપ્રણાલીમાં જજની વરણી કરે છે નવ સભ્યોની સમિતિ, જેમાં સામેલ હોય છે ત્રણ જજ, બાર એસોસિયેશનના બે પ્રતિનિધિઓ, ધારાસભાના બે સભ્યો અને બે મંત્રીઓ. ઇઝરાયલમાં ન્યાયાધીશો અને બાર એસોસિયેશન મોટે ભાગે ડાબેરી વિચારધારાના સમર્થક હોવાથી જમણેરીવિચારધારાની સરકાર સત્તામાં હોવા છતાં ભાગ્યે જ ન્યાયપ્રણાલીમાં એમની વિચારધારાને પ્રતિનિધિત્વ મળતું હોય છે. આના પરિણામે ‘એક્ટિવિસ્ટ’ તરીકે વર્તવાનો શોખ ધરાવનારા ડાબેરી ન્યાયાધીશો કાયદાના અર્થઘટનમાં વધુ પડતી છૂટછાટ લેતા થઈ જાય છે અને કાયદાના નિરપેક્ષ અર્થઘટનને બદલે ન્યાયાધીશો પોતપોતાની વિચારધારા, ગમા-અણગમા પ્રમાણે કાયદાનો ઉપયોગ કરવાની સ્વતંત્રતા ભોગવે છે.