મહાભારત માર્ગદર્શક મહાકાવ્ય
Chitralekha Gujarati|April 24, 2023
મહાભારતમાં ચમત્કારો, નાટ્યાત્મકતા તથા અતિશયોક્તિઓનો ખીંટીઓ તરીકે ભરપૂર ઉપયોગ થયો છે. જો કે મહત્ત્વ ખીંટીનું નથી, એ ખીંટી પર ટાંગવામાં આવેલો બોધ મહત્ત્વનો છે.
 દીપક સોલિયા
મહાભારત માર્ગદર્શક મહાકાવ્ય

જેમ્સ બૉન્ડની ફિલ્મોમાં બે ક્લાઈમેક્સ હોય. એક નાનું, એક મોટું. એમાંનું મોટું ક્લાઈમેક્સ સ્વાભાવિક છે કે છેલ્લે હોય, પરંતુ ફિલ્મના આરંભે પણ પાંચ-દસ મિનિટની એક નાનકડી દિલધડક સિક્વન્સ હોય અને એમાં એક ક્લાઈમેક્સ હોય, જે નાનું હોય, પણ રાયના દાણા જેવું હોય. એ આરંભિક તડાફડીથી ફિલ્મનો માહોલ જામે અને પ્રેક્ષક બહારની દુનિયાને પૂરેપૂરી ભૂલીને ફિલ્મમાં પરોવાય.

આવું કરવાની પ્રેરણા જેમ્સ બૉન્ડવાળાઓએ મહાભારતમાંથી લીધી હશે કે નહીં એ તો ખબર નથી, પણ એટલું પાડ્યું કે હજારો વર્ષ પહેલાં રચાયેલા મહાભારતમાં પણ આ રીત અપનાવાઈ છે ખરીઃ અંતે એક પ્રચંડ યુદ્ધ અને આરંભે નાનું, પણ ચોટદાર યુદ્ધ.

મહાભારતના આરંભે જે લડાઈ મુકાઈ છે એ કુરુવંશ અને નાગવંશ વચ્ચેની છે. વધુ સ્પષ્ટ રીતે કહીએ તો કુરુવંશી જન્મેજય અને નાગવંશી તક્ષક, આ બે વચ્ચે જબરો જંગ જામ્યો. એ ઘટનાક્રમના વર્ણનથી સૌતિ ઉગ્રશ્રવાએ નૈમિષારણ્યના ઉત્સુક ઋષિગણ સમક્ષ કથાનો આરંભ કંઈક આવી રીતે કર્યો.

વીર અર્જુનના પૌત્ર પરીક્ષિતનો પુત્ર જન્મેજય એક વાર કુરુક્ષેત્ર વિસ્તારમાં એક મોટો યજ્ઞ કરાવી રહ્યો હતો. યજ્ઞની વેદી પાસે જન્મેજય પોતે પણ બેઠો હતો અને એના ત્રણ ભાઈઓ પણ તેમાં ભાગ લઈ રહ્યા હતા. એટલામાં યજ્ઞની વેદીથી થોડે દૂર એક કૂતરો આવ્યો. જન્મેજયના ભાઈઓએ પથ્થર મારીને એને ભગાડ્યો. કૂતરાને પથ્થર વાગ્યો. એ રડતો રડતો એની માતા સરમા પાસે ગયો.

માતાએ પૂછ્યું: ‘કેમ રડે છે? કોણે તને માર્યું?’

કૂતરું બોલ્યું: ‘જન્મેજયના ભાઈઓએ માર્યું.’

માતા સમજુ હતી, ન્યાયી હતી. એણે કહ્યું: ‘કોઈ અમસ્તું ન મારે. નક્કી તેં કંઈક તોફાન કર્યું હશે. તે યજ્ઞનું ઘી ચાટીને બગાડ્યું? સાચું કહેજે.’

કૂતરાએ સાચી વાત કહીઃ ‘ઘી ચાટવાની વાત તો દૂર રહી. મેં ઘી તરફ નજર પણ નહોતી કરી.’

માતા વીફરી. એ પહોંચી જન્મેજય પાસે અને બોલીઃ ‘મારા આ પુત્રએ તમારું કશું નહોતું બગાડ્યું તો પણ તમે લોકોએ એને માર્યો શું કામ?’

જન્મેજય કશું ન બોલ્યો.

શ્વાનમાતા સરમા બોલીઃ ‘હે જન્મેજય, જા હું તને શાપ આપું છું કે તેં સપનેય નહીં વિચાર્યો હોય એવો ભય તારા જીવનમાં અચાનક આવી પડશે.’

વાત ભવિષ્યના ભયની હતી, પરંતુ જન્મેજય એ જ ઘડીથી ભયભીત થયો.

This story is from the April 24, 2023 edition of Chitralekha Gujarati.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

This story is from the April 24, 2023 edition of Chitralekha Gujarati.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

MORE STORIES FROM CHITRALEKHA GUJARATIView All
નોમિનીના સરળ બનેલા નિયમ સમજી લેવામાં સાર
Chitralekha Gujarati

નોમિનીના સરળ બનેલા નિયમ સમજી લેવામાં સાર

ઈન્વેસ્ટમેન્ટમાં નોમિનીનું મહત્ત્વ વધ્યું છે, ખાસ કરીને કોવિડ બાદ આનો અહેસાસ અનેક પરિવારોને તેમ જ સરકાર અને નિયમન સંસ્થાઓને થયો છે. આર્થિક વ્યવહારો સરળ બનાવવાના ભાગ રૂપે સેબીએ આ નિયમોને વધુ હળવા અને વ્યવહારુ બનાવવાનો નિર્ણય લીધો છે, જેને સમજવા અનિવાર્ય છે.

time-read
2 mins  |
October 28, 2024
બોલો... આ રમતમાં હાર-જીત સ્પર્ધકના જ હાથમાં!
Chitralekha Gujarati

બોલો... આ રમતમાં હાર-જીત સ્પર્ધકના જ હાથમાં!

પંજા-કુસ્તી તરીકે ઓળખાતી બળાબળની સ્પોર્ટની ૧૭ દિવસની પહેલી ‘પ્રો પંજા લીગ' ગયા વર્ષે યોજાઈ ને આ વર્ષે પણ યોજાશે. આ મહિનાની ૧૯થી મુંબઈમાં એશિયન ઈન્ટરનૅશનલ કપ તથા ૨૦મીથી વડોદરાની પાદરે આવેલા પાદરામાં પંજા-કુસ્તી ચૅમ્પિયનશિપ યોજાઈ રહી છે ત્યારે જાણીએ, બાવડાંનાં બળની રમતની જાણી-અજાણી વાત.

time-read
4 mins  |
October 28, 2024
સ્ત્રી રાતના સમયે બહાર ન નીકળી શકે?
Chitralekha Gujarati

સ્ત્રી રાતના સમયે બહાર ન નીકળી શકે?

‘ઘરની આબરૂ’ માટે પુરુષો ઘરબહાર પણ સલામત વાતાવરણ નિર્માણ કરે અને પોતાનું વર્તન બદલે એ વધુ જરૂરી છે.

time-read
3 mins  |
October 28, 2024
દિવાળીમાં બનાવો સૌને ભાવતાં આ વ્યંજન
Chitralekha Gujarati

દિવાળીમાં બનાવો સૌને ભાવતાં આ વ્યંજન

બધાં પર્વોમાં શિરમોર એવો તહેવાર આવી રહ્યો છે, તમે છો તૈયાર એને સ્વાદિષ્ટ આવકાર આપવા?

time-read
3 mins  |
October 28, 2024
એ દિવસોમાં આવી ભૂખ કેમ લાગે છે?
Chitralekha Gujarati

એ દિવસોમાં આવી ભૂખ કેમ લાગે છે?

બાળજન્મ પછી પૂરતું દૂધ ન આવતું હોય તો આ ઉપાય અજમાવી શકાય...

time-read
3 mins  |
October 28, 2024
લડત પતિના હત્યારાને સજા અપાવવાની...લડત પતિની નિશાનીને જનમ આપવાની...
Chitralekha Gujarati

લડત પતિના હત્યારાને સજા અપાવવાની...લડત પતિની નિશાનીને જનમ આપવાની...

નજર સામે પતિની હત્યા થતી જોઈ આ મહિલા ઍડ્વોકેટનો ગર્ભપાત થઈ ગયો. એ પછી એની જિંદગીમાં બે જ લક્ષ્ય હતાંઃ ગુનેગારોને જેલ અને પરિવાર આગળ વધારવા એક બાળક! ‘આઈવીએફ’ ટેક્નિકની મદદ મેળવી પતિનાં જાળવી રાખેલાં સ્પર્મથી એમણે એ શક્ય બનાવ્યું.

time-read
4 mins  |
October 28, 2024
ભવ્ય ભૂતકાળના વારસાનું કરો જતન
Chitralekha Gujarati

ભવ્ય ભૂતકાળના વારસાનું કરો જતન

મહારાષ્ટ્રના દમદાર દુર્ગ મેઘરાજાએ વિદાય સાથે વેરેલાં સૌંદર્ય સાથે મહારાષ્ટ્રના ભવ્ય કિલ્લાઓની વિરાસત જોવા માટે તૈયાર છો?

time-read
1 min  |
October 28, 2024
ફૂલના ગરબા, બાધા-માનતાના ગરબા, હરખના ગરબા...
Chitralekha Gujarati

ફૂલના ગરબા, બાધા-માનતાના ગરબા, હરખના ગરબા...

નવરાત્રિમાં તો બધે ગરબા રમાય, પરંતુ ઉત્તર ગુજરાતનાં ઘણાં ગામમાં તો છેક કાળી ચૌદશ અને દિવાળી સુધી કે ક્યાંક તો ખાસ એ બે રાત્રે જ ગરબા થાય, એ પણ કાગળ કે પ્લાસ્ટિકનાં ફૂલના, ખાસ્સા વજનદાર ગરબા. એ માથે લઈને ગામની સ્ત્રીઓને ગરબે રમતી જોવી એ પણ એક લહાવો છે.

time-read
4 mins  |
October 28, 2024
એક ફોન કૉલ ને માણસ કંગાળ..
Chitralekha Gujarati

એક ફોન કૉલ ને માણસ કંગાળ..

સાઈબર ફ્રૉડની તમામ હદ વટાવી દેતી ડિજિટલ અરેસ્ટ વિક્ટિમથી લઈને કાયદોવ્યવસ્થા, સિસ્ટમને નિર્વસ્ત્ર કરી દેતી આ તે કેવી સાઈબર ઠગાઈ?

time-read
7 mins  |
October 28, 2024
પાણી ભલે ઓસરી ગયાં, પૂરની અસર વડોદરાની દિવાળી બગાડશે...
Chitralekha Gujarati

પાણી ભલે ઓસરી ગયાં, પૂરની અસર વડોદરાની દિવાળી બગાડશે...

અતિ ભારે વરસાદ અને ઉપરવાસમાં જમા થયેલું પાણી છોડવામાં થયેલી ક્ષતિએ વડોદરાને ડુબાડ્યું હતું. આટલા દિવસો પછી હજી અત્યારે પણ એનાં પરિણામ દેખાઈ રહ્યાં છે ખાલીખમ બજાર રૂપે.

time-read
4 mins  |
October 28, 2024