જગન્નાથ સ્વામી નયનપથ ગામી ભવતુ મે..
Chitralekha Gujarati|June 26, 2023
આદિ શંકરાચાર્ય રચિત જગન્નાથ અષ્ટકમાં પ્રભુની લીલાનાં ગુણગાન સાથે ભક્તોની આસ્થા પણ આબાદ ઝિલાઈ છે. કૃષ્ણના એક વિસ્મયકારી સ્વરૂપ ગણાતા જગન્નાથજીનું પ્રમુખ મંદિર ઓડિશાના પુરી શહેરમાં છે સાથે ગુજરાતમાં પણ એમનાં અનેક મંદિર છે. અષાઢી બીજના દિવસે જગન્નાથપુરીની સાથે અમદાવાદમાં પણ રથયાત્રા નીકળે છે. આ વર્ષે ૧૪૬મી રથયાત્રામાં મુખ્ય આકર્ષણ ભગવાનનો નવો રથ હશે. ૭૨ વર્ષ પછી પહેલી વાર નિર્માણ પામેલા નવા રથવૈભવની નવા-જૂની સાથે જાણીએ રાજકોટમાં નીકળતી બે રથયાત્રામાં વપરાનારા રથના નિર્માણ-સજાવટ પાછળની રોચક કથા.
હેતલ રાવ (અમદાવાદ) દેવેન્દ્ર જાની (રાજકોટ)
જગન્નાથ સ્વામી નયનપથ ગામી ભવતુ મે..

કૃષ્ણ-સુભદ્રાજી અને બલરામ માટેના નવા રથ.

અમે તો ભગવાન જગન્નાથજીના નવા રથનું નિર્માણ જોવા આવ્યા છીએ. સાંભળ્યું છે કે સાત દાયકા પછી આ વર્ષે ભગવાન નવા રથમાં બેસીને નગરચર્યાએ નીકળશે.

- હા.. હા, મેં પણ સાંભળ્યું હતું માટે હું પણ જોવા આવી કે આ નવા રથ કેવા હશે? અમદાવાદના સુપ્રસિદ્ધ જગન્નાથ મંદિરના પ્રાંગણમાં ઊભી રહીને બે મહિલા વાત કરી રહી હતી. જો કે આવી વાત તો સમગ્ર ગુજરાતમાં ચાલી રહી છે અને ખાસ કરીને અમદાવાદમાં, કારણ કે ૭૨ વર્ષ પછી જગન્નાથ મંદિરના રથનું નવનિર્માણ થયું છે. આમેય અમદાવાદીઓ માટે રથયાત્રાનું પર્વ કોઈ મહાઉત્સવથી જરાય ઊતરતું નથી. એમાંય હવે ભગવાનના નવા રથે લોકોમાં ઉત્સુકતા વધારી છે ત્યારે ચિત્રલેખાએ રથ બનાવનારા કારીગર, રંગારા અને મંદિરના મહંત સાથે વિશેષ વાત કરી.

અમદાવાદમાં રથયાત્રાની શરૂઆત મહંત નરસિંહદાસજી મહારાજે ૧૮૭૮માં કરી હતી, જે આજે પણ ભવ્ય રીતે ઊજવાય છે. ભગવાન જગન્નાથ (કૃષ્ણ) પોતાનાં બહેન સુભદ્રાજી અને ભાઈ બલભદ્ર (બલરામ) સાથે દર વર્ષે નગરચર્યાએ નીકળીને નગરજનોને દર્શન આપે છે.

જગન્નાથ મંદિરમાં છેલ્લા પાંચ મહિનાથી નવા રથ બનાવવાનું કાર્ય ચાલી રહ્યું હતું. અમદાવાદના ઘાટલોડિયા વિસ્તારમાં રહેતા રથ બનાવનારા કારીગર જયંતિભાઈ સુથાર ચિત્રલેખાને કહે છેઃ ‘અમે રોજના દસથી બાર કલાક કામ કરતા. મારી સાથે આઠ-દસ કારીગરની ટીમ હતી. બધુંય કામ સમયસર પૂર્ણ થઈ ગયું એનો આનંદ છે.’

રથની વિશેષતા અંગે જયંતિભાઈ ઉમેરે છે કે ૩૫ વર્ષથી આ કાર્ય સાથે સંકળાયેલો છું. હા, ભગવાન જગન્નાથજીના રથ બનાવવાનું કામ પ્રથમ વખત મળ્યું છે, પરંતુ જૈન મંદિરના ઘણા રથ, દેરાસરના દરવાજા, સિંહાસનોનું કામ કર્યું છે. સાચું કહું તો રથ બનાવીને અમને જાણે અલૌકિક આનંદની અનુભૂતિ થઈ. મંદિરની પરંપરા જળવાઈ રહે એ રીતે નવા રથ બનાવવામાં આવ્યા છે. રથનિર્માણમાં વલસાડી સાગનો ઉપયોગ કર્યો છે, જ્યારે પૈડાં સીસમનાં લાકડાંથી બનાવ્યાં છે. ૪૦૦ ઘનફૂટ સાગનું અને ૧૫૦ ઘનફૂટ સીસમનું લાકડું વપરાયું છે.

This story is from the June 26, 2023 edition of Chitralekha Gujarati.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

This story is from the June 26, 2023 edition of Chitralekha Gujarati.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

MORE STORIES FROM CHITRALEKHA GUJARATIView All
મિડલ ચાઈલ્ડ સિન્ડ્રોમઃ ન અહીંના... ન ત્યાંના
Chitralekha Gujarati

મિડલ ચાઈલ્ડ સિન્ડ્રોમઃ ન અહીંના... ન ત્યાંના

પરિવારના સૌથી મોટા અને સૌથી નાના બાળકને ઘણા ‘વિશેષાધિકાર’ મળે છે, પણ...

time-read
3 mins  |
January 06, 2025
નવું વર્ષ... નવી શરૂઆાત
Chitralekha Gujarati

નવું વર્ષ... નવી શરૂઆાત

બીજાનું જોઈ જોઈને સંકલ્પ લેતાં હો તો પણ કમ સે કમ જાત માટે લીધેલાં વચન પૂરાં કરો... કોઈ ભાર રાખ્યા વગર

time-read
2 mins  |
January 06, 2025
ગરમાવો અને બાર ર્માહનાની ઊર્જા મેળવવી છે?
Chitralekha Gujarati

ગરમાવો અને બાર ર્માહનાની ઊર્જા મેળવવી છે?

શિયાળામાં શરીરને નીરોગી રાખે છે આ પાક અને વસાણાં.

time-read
2 mins  |
January 06, 2025
પારાવાર સંઘર્ષ બન્યો અખૂટ શક્તિનો સ્રોત!
Chitralekha Gujarati

પારાવાર સંઘર્ષ બન્યો અખૂટ શક્તિનો સ્રોત!

જન્મથી જ નિઃસહાય આ મહિલા બીજાનો સહારો બનવાનો નિશ્ચય કરીને બેઠી. શરીરથી દિવ્યાંગ, પણ મનથી મક્કમ એવાં ૬૨ વર્ષનાં આ સન્નારી અન્યોનાં સપનાં સાકાર કરવા જહેમત ઉઠાવી રહ્યાં છે.

time-read
4 mins  |
January 06, 2025
જડીબુટ્ટીના જાણતલ કરે છે ઉપચાર
Chitralekha Gujarati

જડીબુટ્ટીના જાણતલ કરે છે ઉપચાર

જંગલની કીમતી વનસ્પતિથી પ્રાચીન પદ્ધતિએ આરોગ્ય સારવાર કરતા આદિવાસી વૈદું ભગતનાં નામ-કામ બહુ અજાણ્યાં નથી.એમની સસ્તી અને કારગત ઔષધિય ચિકિત્સાકળાને હવે સરકારી પીઠબળ પણ મળી રહ્યું છે.

time-read
4 mins  |
January 06, 2025
ત્રીજી રાજકીય ઈનિંગ્સમાં બાપુ કેટલા સફળ થશે?
Chitralekha Gujarati

ત્રીજી રાજકીય ઈનિંગ્સમાં બાપુ કેટલા સફળ થશે?

૮૪ વર્ષના શંકરસિંહ વાઘેલા હવે ‘પ્રજાશક્તિ ડેમોક્રેટિક પાર્ટી' નામે નવો રાજકીય પક્ષ લઈને ફરી વાર ગુજરાતના રાજકીય રણમેદાનમાં કૂદ્યા છે. બાપુનો આ રાજકીય દાવ ખરેખર છે શું?

time-read
4 mins  |
January 06, 2025
લેભાગુ ભૂવા-તાંત્રિક હજી કેટલાને ખુવાર કરશે?
Chitralekha Gujarati

લેભાગુ ભૂવા-તાંત્રિક હજી કેટલાને ખુવાર કરશે?

ચમત્કાર અને પરચાની વાતો પ્રસરાવી પૈસા, પદ, પ્રતિષ્ઠા અપાવવાનો તથા અસાધ્ય બીમારીની સારવાર કરી આપવાનો દાવો કરતા તાંત્રિક અને ભૂવા ગુજરાતમાં વધતા જાય છે. આવી અંધશ્રદ્ધા ડામવા કાયદો છે, તેમ છતાંય લોકો એમની જાળમાં ફસાયા જ કરે છે. હદ તો એ છે કે હમણાં આવો એક ભૂવો અમદાવાદની હૉસ્પિટલમાં એક દરદીના ‘ઈલાજ’ માટે પહોંચી ગયો!

time-read
6 mins  |
January 06, 2025
પાનખરનું પ્લાનિંગ અને એકલતાના કિનારા
Chitralekha Gujarati

પાનખરનું પ્લાનિંગ અને એકલતાના કિનારા

આપણે ત્યાં વૃદ્ધોની વસતિ સામાન્ય રીતે મોટી છે અને આરોગ્યસંભાળ ને સુવિધાને કારણે એમાં ઉમેરો થઈ રહ્યો છે. લોકોની આવરદા તો વધી છે, પરંતુ અનેક શારીરિક, મનોવૈજ્ઞાનિક અને સામાજિક પરિવર્તનોનો સામનો કરવો પડતો હોવાથી બધા પોતાની ભાવના અને ખુશીથી જીવી શકતા નથી. એમાંના ઘણા લોકો વૃદ્ધાવસ્થામાં એકલતા અને હતાશાનો અનુભવ કરે છે.

time-read
5 mins  |
January 06, 2025
માનું દૂધ પણ અમૃત સમાન રહ્યું નથી!
Chitralekha Gujarati

માનું દૂધ પણ અમૃત સમાન રહ્યું નથી!

નવજાત શિશુનો પહેલો આહાર એટલે એની જનેતાનું દૂધ. એ દૂધ જે બાળક માટે અનેક વ્યાધિ સામેનું ટૉનિક પણ છે. જો કે હવે એવો દાવો કરી શકાય એમ નથી. હવા અને પાણીમાં ઠલવાતાં વિષારી તત્ત્વો તથા કેમિકલ્સ કોઈ ને કોઈ રીતે આપણા શરીરમાં પહોંચે છે. એ પ્રમાણ એટલું વધી ગયું છે કે એનાથી તો હવે માતાનું દૂધ સુદ્ધાં અભડાઈ ગયું છે.

time-read
4 mins  |
January 06, 2025
સંવેદનશીલ સાહિત્યકારના મનોજગતમાં ડોકિયું
Chitralekha Gujarati

સંવેદનશીલ સાહિત્યકારના મનોજગતમાં ડોકિયું

સામાજિક નિસબત સાથે લલિત સાહિત્યનું સંતુલન જાળવી સાતત્યથી સર્જન કરતાં હિમાંશી શેલતને પ્રતિષ્ઠિત ‘કુવેમ્પૂ રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર' જાહેર થયો છે ત્યારે આ...

time-read
2 mins  |
January 06, 2025