સુરત છે. રંગભૂમિની પાઘલડીનું સોનેરી ફૂમતું...

ગુજરાતમાં નાટકની જનની ગણાતા આ શહેરમાં તખતાને જિવાડવા થાય છે દમદાર પ્રવૃત્તિ.

- અરવિંદ ગોંડલિયા (સુરત)

એક તરફ ગુજરાતી રંગભૂમિ અસ્તિત્વ માટે ઝઝૂમી રહી છે ત્યારે સુરતમાં એનો કંઈ જુદો મિજાજ છે. સુરતની રંગભૂમિનો ઈતિહાસ ઘણો પુરાણો છે. રંગભૂમિનું પ્રથમ મૌલિક નાટક લખાઈને છપાયું એ સુરતનું હતું. નગીનદાસ તુળજારામ મારફતિયાએ લખેલા આ નાટકનું નામ હતું: ગુલાબ. જાણીતા નાટ્યલેખક ચંદ્રવદન ચીમનલાલ મહેતા ઉર્ફે ચં.ચી.ની આ જન્મભૂમિએ વર્ષોથી રંગભૂમિની સેવા કરી છે, કરી રહી છે. નાટ્યસંવર્ધન માટે જે જે પ્રવૃત્તિ સુરતમાં થઈ રહી છે એવી બીજે ભાગ્યે જ જોવા મળે.

સુરતના પીઢ નાટ્યકાર કપિલદેવ શુક્લ ચિત્રલેખાને કહે છેઃ ‘સુરતની રંગભૂમિના આરંભમાં, ૧૮૫૩માં જે નાટકો ભજવાયાં એ ફોર્થ વૉલ નાટકની શરૂઆત હતી. એ અગાઉ ૧૪મી સદીમાં પણ નાટકની ભજવણી થતી. અસાઈત ઠાકરે એ સમયમાં ૩૬૫ જેટલા ભવાઈ વેશ લખ્યા હતા. ખુલ્લા પટમાં ભજવાતાં આ નાટકોમાં રામલીલા, કૃષ્ણલીલા, ભવાઈ, નૃત્ય, સંગીત, રાસધારી ખેલ, વગેરેનો સમાવેશ થતો. બાદમાં દીવાલો વચ્ચે ભજવાતાં નાટક આવ્યાં, જેમાં પડદો પણ હતો. આમ ૧૮૫૦ના દાયકામાં થિયેટરમાં ભજવાતાં નાટકની શરૂઆત થઈ. સુરતમાં પણ એ જ અરસામાં વાયા મુંબઈ નાટકો સુરતમાં આવ્યાં. સુરતમાં પ્રથમ વખત ૧૮૬૧માં શેક્સપિયરનું ધ ટેમિંગ ઑફ ધ બ્રુનું ગુજરાતી ભાષાંતર નઠારી ફિરંગણ ઠેકાણે આણી ભજવાયું હતું. જો કે એ પહેલાં પણ નાટક ભજવાયાં છે, પણ એનું દસ્તાવેજીકરણ નથી.