એક્ઝિટ પોલનું પોલંપોલ...

ચૂંટણીનાં પરિણામની પહેલાં ટીઆરપી મેળવવાનું હાથવગું સાધન બની જનારા એક્ઝિટ પોલ અર્થાત્ ઈલેક્શન રિઝલ્ટની અટકળો આ વખતે સાવ જ ફારસ બની રહી. એક્ઝિટ પોલનું શાસ્ત્ર ક્યારેક અતિ સચોટ તો ક્યારેક સાવ નિષ્ફળ કેમ રહે છે?

- સમીર પાલેજા (મુંબઈ)

ખોટા પડવું કોઈને ગમતું નથી. એમાંય આખા દેશની નજર તમારા પર મંડાઈ હોય ને જો તમારી અટકળ પોકળ સાબિત થાય ત્યારે ધરતી માર્ગ આપે તો સમાઈ જવાનું જ મન થાય.

૨૦૨૪ની ચૂંટણીનાં પરિણામોમાં ભારતમાં દસથી વધુ ટીવીચૅનલે કરાવેલા એક્ઝિટ પોલના સંચાલકો બાપડા ભાજપના સમર્થકોથી પણ વધારે દુઃખી છે, કેમ કે એમણે ભાજપ-એનડીએના ભવ્ય વિજયની કરેલી તમામ આગાહી ખોટી પડી. દસેક એક્ઝિટ પોલની સરેરાશ કાઢો તો એનડીએને ૩૭૪, ઈન્ડિયા ગઠબંધનને ૧૩૭ અને અન્યોને ૩૦ બેઠક મળતી હતી.

ઈન્ડિયા ટુડે-એક્સિસ માય ઈન્ડિયાના એક્ઝિટ પોલનું સંચાલન કરનારા પ્રદીપ ગુપ્તા તો ચૂંટણીનાં પરિણામ આવ્યાં ત્યારે પોતાનું અનુમાન ખોટું પડ્યું એ માટે ટીવીચૅનલ પર રીતસરના ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી પડ્યા. ગઈ ચૂંટણીમાં પ્રદીપ ગુપ્તાની અટકળ ડૉટ ઑન સાબિત થઈ હતી એટલે લોકોએ એમ જ માની લીધું હતું કે એમનું કથન તો જાણે બ્રહ્મવાક્ય!

બીજી તરફ, દૈનિક ભાસ્કરે દૂધ ને દહીં બન્નેમાં પગ રાખતો એક્ઝિટ પોલ રજૂ કર્યો હતો, જેમાં એનડીએને ૨૮૧થી ૩૫૦ બેઠકનું અનુમાન મૂકવામાં આવ્યું હતું. આ રેન્જ એટલી મોટી છે કે નીચે અને ઉપરના આંકડાની રાજકીય પરિસ્થિતિમાં આસમાન-જમીનનું અંતર ગણાય.

ખેર, દેશના તમામ પ્રમુખ એક્ઝિટ પોલ મતદારોની નાડ પારખવામાં અસમર્થ રહે એ આશ્ચર્ય ગણાવું જોઈએ. જો કે એમ તો ભલભલા પોલિટિકલ પંડિત પણ આ વખતે ચૂંટણીનાં સમીકરણો સમજવામાં ગોથાં ખાઈ ગયા હતા. વિરોધ પક્ષના ઘણા નેતાઓએ ટીવીચૅનલમાં એવો દાવો કર્યો હતો કે એમના ઈન્ટરનલ સર્વે પ્રમાણે ભાજપ-એનડીએને બહુમતી નહીં મળે ને

ઈન્ડિયા અલાયન્સ સરકાર બનાવશે એ પણ હાલપૂરતો તો ખોટો પડ્યો છે.

આમ આદમી પાર્ટીના ભૂતપૂર્વ નેતા યોગેન્દ્ર યાદવ એક્ઝિટ પોલ કરતા નથી, પણ જાતે દેશભરમાં ઘૂમીને મતદારોનાં મન કળે છે. ૨૦૧૯માં એમણે ભાજપને ૧૮૦ સીટ મળવાનો વરતારો કર્યો હતો, પણ ભાજપ ૩૦૩ બેઠક જીતી ગયો હતો. વિધાનસભાઓની ચૂંટણીમાં પણ યોગેન્દ્ર યાદવના દાવા ખોટા પડ્યા છે. જો કે આ વખતે એમણે ગાઈ-વગાડીને કહેલું કે ભાજપ ૨૫૦ સીટ સુધી સીમિત રહેશે, જે લગભગ સત્ય સાબિત થયું.