આ તો બકરું કાઢતાં ઊંટ પેસી જવાનું છે!

કશ્મીર મુદ્દે ભારતની પડખે ઊભા રહેનારા ગણ્યાગાંઠ્યા મુસ્લિમ દેશોમાંના એક એવા સિરિયામાં સત્તાપલટો થયો છે. વર્ષો સુધી એક પરિવારે એની જોહુકમીથી તાબામાં રાખેલી પ્રજા અત્યારે તો ઉન્માદે ચડી છે, પણ ‘અલ-કાયદા’ જેવી જડ માનસિકતા ધરાવતા સંગઠન પાસેથી સિરિયન નાગરિકો શું અપેક્ષા રાખી શકશે?

- હીરેન મહેતા

ઈઝરાયલનું એનાં પડોશી રાષ્ટ્રો સાથેનું યુદ્ધ હજ પૂરું થયું નથી ત્યાં એશિયામાં થયો ખ્રિસ્તી અને આરબ સંસ્કૃતિમાં મહત્ત્વનું સ્થાન ધરાવતા સિરિયામાં બળવો થયો છે. પાંચ દાયકા કરતાં વધુ સમયથી આ દેશ પર ચાલતા અલ-અસદ પરિવારના એકહથ્થુ શાસનનો અંત આવ્યો છે અને એમના અત્યારના વારસદાર બશર અસદે જાન બચાવવા રશિયા ભાગી જવું પડ્યું છે.

આમ તો વર્ષોથી સિરિયામાં આંતરવિગ્રહ ચાલે છે અને આશરે અઢી કરોડની વસતિમાં ૬૦ લાખ જેટલા લોકોએ તો પોતાના જ દેશમાં વિસ્થાપિતોની જેમ રહેવું પડે છે. બાકી હોય એમ, પડોશી ઈરાકમાંથી પણ ઘણા નિરાશ્રિતો સિરિયામાં આવી વસ્યા છે અને એના થોડા હિસ્સા પર તુર્કીએ પણ કબજો જમાવ્યો છે.

બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી એશિયા-આફ્રિકાના ઘણા દેશો યુરોપની સામ્રાજ્યવાદી ધુરાથી મુક્ત થયા એમ સિરિયા પણ ફ્રાન્સની ગુલામીમાંથી આઝાદ થયું. જો કે બીજા આરબ દેશોની જેમ સિરિયાની પ્રજાને ભાગે પણ કોઈ ને કોઈ જડસુ શાસકના હાથે ભોગવવાનું જ આવ્યું. ૧૯૭૦માં અલ-અસદ ખાનદાને સિરિયા પર સત્તા જમાવી એ પછી આ પ્રાંતમાં થોડી રાજકીય સ્થિરતા આવી, પરંતુ ભૂમધ્ય સમુદ્રના પૂર્વ તટે આવેલા સિરિયા માટે લોકશાહી તો આવી જ રહી. ૨૦૦૦માં આ જ પરિવારના નબીરા બશર અસદે ગાદી સંભાળી અને એ પછીના દાયકે આરબ દેશોમાં જાસ્મીન રેવોલ્યુશન નામે ક્રાંતિ થઈ એની જ્વાળા આફ્રિકા સાથે પશ્ચિમ એશિયાના, ખાસ તો મુસ્લિમ દેશોમાં પણ ફેલાઈ. ત્યારથી સિરિયામાં અનેક જૂથો પોતપોતાની રીતે બશર અસદની જોહુકમી સામે લડતાં હતાં. એમાં કેટલાંક કટ્ટર ઈસ્લામિક સંગઠનો પણ ભળ્યાં હતાં.