વિસ્તાર ભલે અંતરિયાળ ’ને પછાત હોય, અમે પાછી પાની નથી કરતા

કચ્છમાં ચોમાસાની ઋતુમાં રણની નજીક આવેલા વિસ્તારમાં નાનાં ગામો કે વાંઢો સુધી પહોંચવું મુશ્કેલ બને છે. એમાંય ત્યાં વસવાટ કરતા લોકોમાં રહેલા શિક્ષણના અભાવ અને પછાતપણાને કારણે આરોગ્ય કર્મચારીઓની કામગીરી વધુ પડકારરૂપ બને છે. આ પડકારને તેઓ એવી રીતે પહોંચી વળે છે કે તેમને સલામ કરવાનું મન થઈ જાય.

- સુચિતા બોઘાણી કનર

કચ્છનાં અનેક ગામો ખૂબ દુર્ગમ વિસ્તારમાં આવેલાં છે. જ્યાં પહોંચવું સામાન્ય દિવસોમાં પણ અઘરું હોય ત્યાં ચોમાસાના ઘૂંટણ સુધી ભરાયેલા પાણીમાં પહોંચવાનું કેટલું મુશ્કેલ હોય તેની કલ્પના શહેરી વિસ્તારોમાં રહેતાં લોકોને આવી શકે તેમ નથી. આવા વિસ્તારોમાં અનેક કિ.મી. પગે ચાલીને બીજાના આરોગ્યની દરકાર રાખવાનું કામ અહીંના આરોગ્યતંત્રના કર્મચારીઓ કરે છે.

ભુજ તાલુકાના બન્ની - ખાવડા પંથકના ખારાપટના વિસ્તારમાં દૂર દૂર વસેલાં નાનકડાં ગામડાં કે વાંઢોમાં રહેનારા લોકો પોતાના અને બાળકોના આરોગ્ય બાબતે તદ્દન અજ્ઞાન અને બેદરકાર છે. શિક્ષણનો અભાવ તેમને આરોગ્યની સેવાઓથી દૂર રાખે છે. ગરીબી અને ઘણાં બાળકો હોવાના કારણે માંદગી તેમનો પીછો છોડતી ન હોવા છતાં બાળકોને બીમારીઓથી બચાવવા રસીઓ આપવી જોઈએ, એ વાત સમજતા નથી. તેમને સમજાવવામાં ભારે મુશ્કેલી પડે છે. કપરી સ્થિતિમાં કામ કરતાં મહિલા આરોગ્ય કર્મચારીઓ પ્રત્યે તેમને ભારોભાર માન હોય છે. છતાં પોતાના પરિવારની સુખાકારી માટે આ વિસ્તારના લોકો માંદા માણસને દવાખાના સુધી લઈ જતાં નથી. મહિલાઓ માંદી હોવા છતાં ઘરે આવેલા આરોગ્ય કર્મીઓ પાસેથી દવા લેવા માટે તેમને તેમની રૂઢિઓ આડે આવે છે. આવા લોકોને સમજાવીને બાળકોને કે સગર્ભાઓને રસી, માંદાઓને દવાઓ આરોગ્ય કર્મચારીઓ આપે છે. તેઓ પરિવહનની યોગ્ય સગવડના અભાવ, વિપરીત સામાજિક સ્થિતિ વચ્ચે પોતાની ફરજ સતર્કતાથી બજાવે છે.