ગિરનાર.. રૈવત.. ઉજ્જયંત

જૂનાગઢનું નામ ગિરિનગર અને પછી જીર્ણદુર્ગ હતું તથા તેની સમીપે ગિરનાર પર્વત હતો અને સોલંકી યુગમાં ગિરિનગર અને ગિરનારને સાથે ગણવામાં આવતાં તેથી મુસ્લિમ શાસકોએ પણ નગરને તેમ જ પર્વતને ગિરનાર નામ આપ્યું

જૈન મંદિરોના શિલાલેખો, ઇતિહાસો અને અન્ય ગ્રંથોમાં ગિરનારના જે પર્વત ઉપર મંદિરો છે જે તેને ઉજ્જયંત કહ્યો છે, તે વિધાન ઐતિહાસિક ઉલ્લેખો અને મહાત્મ્યો અનુસાર યથાસ્થિત હોવાનું જણાય છે. તેમાં વારંવાર જણાવ્યું છે કે, ‘રૈવતક આડો પડ્યો છે.’ એટલે અત્યારે જે પર્વતની તળેટીમાં રેવતીકુંડ છે તથા દામોદરરાયનું મંદિર છે તે પર્વત પુરાણકારના મંતવ્ય પ્રમાણે રૈવત છે તેમાં સંશય નથી.

ગિરિનગરમાંથી ગિરનાર થયાનો તર્ક અસંબદ્ધ નથી (ગિરિ નગરગિરિ નઅર) ડૉ. હરિપ્રસાદ શાસ્ત્રી પણ એ જ અનુમાન કરે છે, પણ ગિરિનાર કે ગિરનાર નામ ગિરિનારાયણમાંથી આવ્યું હોવાનું વિશેષ સંભવિત છે.

ગિરનારમાં ઉજ્જયંત, રેવત, કુમુદ પર્વતોને સમાવેશ થતો અને આજે પણ થાય છે. લોકોએ અજ્ઞાનતાથી કે ભક્તિભાવથી તેને ઉજ્જયંત કે રૈવતક કહ્યો હોય છતાં તે ગિરનાર જ હતો અને ગિરનાર જ રહ્યો.