મૂળથી વછોડાયેલાં..

ચાર્લી ચેપ્લિન, પાબ્લો પિકાસો, બિલ ક્લિન્ટન - આ બધા રોમાની હતા, ઉપરાંત અનેક સિંગર્સ, મ્યુઝિશિયન્સ, ઍક્ટર્સ, સાયન્ટિસ્ટ, રાજનેતાઓ આ કોમ્યુનિટીએ વિશ્વને આપ્યા છે

- પ્રિયંકા જોષી

પૅક યોર બૅગ્સ, આજથી આપણે બસ દેશ-વિદેશ ફરવાનું જ છે. -સાંભળવામાં કેવું મજાનું લાગે, નહીં! એ જ ક્ષણે આપણી કલ્પના મનગમતાં સ્થળોએ વિહાર કરવા નીકળી પડે, પણ આ મજાનું ત્યારે જ લાગે જ્યારે પગ નીચેની જમીન આપણી પોતાની હોય, આ ગોળ દુનિયામાં એક ખૂણો આપણું ‘ઘર’ હોય.

આ પૃષ્ઠ પર દેખાય છે એ ધ્વજ કોઈ દેશનો નથી. એક એવા સમુદાયનું પ્રતીક છે જેમની પાસે ઘર કહી શકાય એવો કોઈ ખૂણો નથી. જુદી-જુદી જગ્યાએ તેઓ અલગ-અલગ નામથી ઓળખાય છે. સ્પેન અને ફ્રાન્સમાં ગિતાન્સ, પૉર્ચુગલ અને ફિનલૅન્ડમાં કાલે, જર્મનીમાં સિન્ટી અને મોટા ભાગે જિપ્સી જેવા અપમાનજનક શબ્દથી ઓળખાવાય છે. જોકે તેઓ રોમા રોમાની તરીકે પોતાનો પરિચય આપવાનું પસંદ કરે છે. તેમની પાસે પોતાની આગવી સંસ્કૃતિ છે, ભાષા છે અને એ સાથે છે, અત્યંત કાળી દુર્દશાનો લોહિયાળ ઇતિહાસ.

આશરે ૧૦૦૦ વર્ષ પહેલાં આ કાળો ઇતિહાસ લખાવાની શરૂઆત થઈ હતી. ૧૧મી સદીમાં ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારત પર લૂંટના હેતુથી તુર્કી અને આરબ લોકોના વારંવાર આક્રમણ થતાં હતાં. અફઘાનથી આવેલા મહમૂદ ગઝનીએ સોમનાથ પર ૧૭ વાર કરેલા હુમલાઓને આપણે હજુ ભૂલ્યા નથી. આ લૂંટારાઓ કીમતી ઝવેરાત, માલમત્તા અને અમૂલ્ય દ્રવ્યોની સાથે સ્ત્રીઓ અને બાળકો સહિત હજારોની સંખ્યામાં માણસોને ગુલામ બનાવીને લઈ જતાં. ઇતિહાસથી આપણે વાકેફ છીએ અને કલ્પી શકીએ છીએ કે તેમની સાથે કેવા અમાનવીય અત્યાચાર થયા હશે. અહીંથી ઉઠાવીને તેમને ચામડીના બજારમાં વેચી નાખવામાં આવતા. પ્રશિક્ષણ વિના યુદ્ધમાં પાયદળ બનાવીને મોકલવામાં આવતાં. કાળી મજૂરી કરાવવામાં આવતી. એ સમય દરમિયાન આ નિર્મમ પ્રજાએ કેટલાંયને હિન્દુકુશ પર્વતમાં પથરાયેલા બર્ફિલા રણમાં મરવા માટે છોડી દીધા હતાં.

અમેરિકાના ૪૨મા પ્રમુખ બિલ ક્લિન્ટન