ઊજળાં સપનાં દેખાડતા શહેરની અંધારી બાજુ

મુંબઈ ભારતનું કોમર્શિયલ કેપિટલ છે. વિશ્વની બીજી સૌથી મોટી ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રી અહીં આવેલી છે. ૨.૫ કરોડની વસતિ સાથે મુંબઈની ગણના વિશ્વનાં પાંચ સૌથી મોટાં શહેરોમાં થાય છે

- પ્રિયંકા જોષી

મનિલાનું ટોન્ડો, જકાર્તાનું કેલુરાહાન પંજરિંગન, ઢાકાનું કોરેઇલ, કરાચીનું ઓરંગી ટાઉન, ચીનમાં બાઓટોનું બેઇલિયાંગ, ઓસાકાનું કામાગાસાકી, સોલનું ગુર્ટીંગ અને હોન્ગકોન્ગની રૂફટોપ -એશિયાની આ ઝૂંપડપટ્ટીઓમાં સૌથી આગળ છે. આપણા મુંબઈનું ધારાવી જ્યાં રહેતાં લોકોને સૂર્યનો તડકો નસીબ થતો નથી. આ પ્રથમાંક ભારતને કોઈ પણ પ્રકારે યશ અપાવે તેવો નથી. આજે જ્યારે ભારત દરેક ક્ષેત્રે વિશ્વભરમાં આશાસ્પદ રીતે પોતાનું સ્થાન મજબૂત કરી રહ્યું છે, ત્યારે આ પ્રકારની બાબત તેને વિકાસની દોડમાં એક ડગલું પાછળ ખસેડે છે. મુંબઈ ભારતનું કોમર્શિયલ કેપિટલ છે. વિશ્વની બીજી સૌથી મોટી ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રી અહીં આવેલી છે. ૨.૫ કરોડની વસતિ સાથે મુંબઈની ગણના વિશ્વનાં પાંચ સૌથી મોટાં શહેરોમાં થાય છે. રાષ્ટ્રીય સ્તરે તો ખરું જ, પરંતુ વૈશ્વિક સ્તરે ઘણાખરા આર્થિક, સામાજિક અને રાજકીય પ્રવાહોનું કેન્દ્ર હોવાથી મુંબઈનું સ્થાન વૈશ્વિક સ્તરે પણ ખૂબ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. તે છતાં આ પ્રકારની બાબતો મુંબઈની ખૂબસૂરત છબિ પર કલંક છે. અસહ્ય પરિસ્થિતિ અને અમાનવીય સંજોગોમાં જીવતાં નાગરિકોની પીડામાં જે-તે દેશની સામાજિક વ્યવસ્થાનો પરાજય રહેલો છે.

ભારતની આર્થિક રાજધાની મુંબઈની અંદાજિત ૫૫% વસતિ ઝૂંપડપટ્ટીમાં વસે છે. વિશ્વની સૌથી મોટી ઝૂંપડપટ્ટીને અહીં હોવાને કારણે મુંબઈને ઝૂંપડપટ્ટીની રાજધાની હોવાની નાલેશી પણ સહન કરવી પડે છે. મુંબઈની અન્ય ઝૂંપડપટ્ટીઓ સહિત ધારાવીમાં અસુવિધાઓનો કોઈ પાર નથી. ૨ કિ.મી. જેટલા વિસ્તારમાં ૧૨ લાખ લોકો રહે છે. જાણીને તાજુબ થઈ જાય કે આ મહાનગરની અડધોઅડધ વસતિ શહેરના માત્ર ૯% વિસ્તારમાં રહે છે! આ વિસ્તાર કદાચ પૃથ્વી પરની માનવ વસાહતોમાં સૌથી ગીચ વસતિ ધરાવતો વિસ્તાર હશે.