ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ

ગૂજરાત વિદ્યાપીઠનો સૌ પ્રથમ પદવીદાન સમારંભ ૧૯૨૨માં થયો. ત્યારે ગાંધીજી જેલમાં હોવાથી પદવીઓ સરદાર પટેલને હસ્તે એનાયત કરાઈ હતી

- મણિલાલ પટેલ

આઝાદીની લડત દરમિયાન દેશના લાખો યુવાનોએ અંગ્રેજી શિક્ષણનો બહિષ્કાર કર્યો, તે દરમિયાન ૧૯૨૦માં અમદાવાદમાં મળેલી ચોથી ગુજરાત રાજકીય પરિષદની સ્વદેશી શિક્ષણના પ્રચાર માટે નીમેલી ૧૨ સભ્યોની સમિતિએ ૧૮-૧૦-૧૯૨૦ના રોજ ગૂજરાત વિદ્યાપીઠનું બંધારણ ઘડ્યું અને તે દિવસ આજેય તેનો સ્થાપનાદિન તરીકે ઊજવાય છે અને તે દિવસે પદવીદાન સમારંભ દેશના કોઈ વિશિષ્ટ મહાનુભાવીની વિશેષ ઉપસ્થિતિમાં ઊજવાય છે. ૧૯૨૦થી મહાત્મા ગાંધી જીવ્યા સુધી, ૧૯૪૮ સુધી તેના કાયમી કુલપતિ પદે રહ્યા. ‘સા વિદ્યા યા વિમુક્તયે’ના ધ્યેય સાથે કોચરબ પાસેના ડાહ્યાભાઈના બંગલામાં ૧૫-૧૧-૨૦ના રોજ તે શરૂ થયું, ત્યારે ગાંધીજીએ કહેલું કે, ‘એક વણિકપુત્ર કરી શકતો હોય તો મેં ઋષિકાર્ય કર્યું છે.’ તેના પ્રથમ કુલનાયકને આચાર્ય તરીકે અસૂદમલ ગિદવાણી જોડાયા અને કિશોરલાલ મશરૂવાલા પ્રથમ મહામાત્ર બન્યા.