બુલેટ ટ્રેનની ડિઝાઇનનો આધાર પક્ષીઓની શરીર રચના

જાપાન ખૂબ નાનો દેશ છે. જગ્યાની ત્યાં કમી છે. એટલે મોટા ભાગની રેલવે-ટ્રેક રેલવે સ્ટેશન સહિત અન્ડર ગ્રાઉન્ડ છે. અમે જ્યારે અન્ડરગ્રાઉન્ડ રેલવે સ્ટેશનની સીડી ઊતરતા હોઈએ ત્યારે અચાનક જ પવન ફૂંકાતો જોવા મળ્યો

- ધનંજય રાવલ

એક વખત એવું બન્યું કે જાપાનના મુખ્ય સમાચારપત્રોના ફ્રન્ટ પેજ ઉપર જાહેર માફીનામું છપાયું. આ દિવસ હતો ૨૭ નવેમ્બર, ૨૦૦૮નો. આ માફીનામું ટોક્યો રેલવે સ્ટેશન ઉપરથી જાપાનના ગૌરવ સમાન એવી બુલેટ ટ્રેન ભૂલથી ૨૦ સેકન્ડ વહેલી ઊપડી જવા માટે હતું. જાપાનની બુલેટ ટ્રેનના ઇતિહાસમાં સૌથી મોટી અને એકમાત્ર ઘટના હતી. આ લખાય છે ત્યાં સુધી હજુ એક પણ અકસ્માત થયો નથી. આજકાલ ભારતમાં અમદાવાદ મુંબઈ વચ્ચે તૈયાર થનાર બુલેટ ટ્રેનની ચર્ચા છે. તે આટલી બધી ઝડપથી કેવી રીતે દોડે છે તે જાણવા માટે લોકો ઉત્સુક છે.

જાપાન જઈએ અને બુલેટ ટ્રેનમાં ન બેસીએ તે કેમ ચાલે. અમારો જાપાનનો પ્રવાસ નક્કી થયો ત્યારે જ બુલેટ ટ્રેનમાં લાંબો પ્રવાસ ક૨વાનું નક્કી કર્યું હતું. તેથી સીધા જાપાનમાં ટોક્યોને બદલે અમે ઓસાકા શહેરને પસંદ કર્યું. ઓસાકા, હિરોશિમા જોઈને બુલેટ ટ્રેનમાં ટોક્યો પહોંચવાનું નક્કી કર્યું હતું. જાપાનમાં વિદેશી પ્રવાસીઓ માટે જે.આર.(જાપાન રેલવે) પાસની સરસ વ્યવસ્થા છે. સાત દિવસ કે પંદર દિવસનો આ પાસ તમે ખરીદી લો એટલે વાર્તા પૂરી. આખા જાપાનમાં ગમે ત્યાં ફરો, ગમે તેટલી વાર ફરો, તેમાં બુલેટ ટ્રેન પણ સામેલ છે. હા, ઓસાકા અને ટોક્યો જેવા મોટા શહેરમાં ઘણી બધી પ્રાઇવેટ મેટ્રો ટ્રેન પણ ચાલે છે. તેનું એક અલગ કાર્ડ કઢાવી લેવાથી વારંવાર ટિકિટ કઢાવવાની જરૂર પડતી નથી. તમારો પ્રવાસ સરળ બની જાય છે.

આ લેખમાં આપણે બુલેટ ટ્રેનનો વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ કરીશું. માત્ર વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ નહીં, પરંતુ કુદરતનું બારીકાઈથી નિરીક્ષણ અને અવલોકન કરવાથી કેવી અદ્ભુત શોધ થાય છે, તેનું ઉદાહરણ પણ આપણે જોઈશું. આપણા ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ અને મિસાઇલમેન ડૉક્ટર એ.પી.જે. અબ્દુલ કલામને પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યો કે વૈજ્ઞાનિક બનવા માટે શું કરવું જોઈએ? ત્યારે કલામ સાહેબે ખૂબ સરસ જવાબ આપ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે, વૈજ્ઞાનિક બનવા માટે તમે બીજું કંઈ પણ ન કરો તો ચાલશે, પણ અંગ્રેજી આલ્ફાબેટનો ‘૦’ અક્ષર ત્રણ વખત યાદ રાખવાનું કહ્યું. ત્રણ વખત એટલે ‘૦’ અક્ષરનો મતલબ થાય છે - ઑબ્ઝર્વેશન, ઑબ્ઝર્વેશન અને ઑબ્ઝર્વેશન. તમે જો અવલોકન કરવાની શક્તિ લાવશો તો જાતજાતનાં સંશોધનો કરી શકશો. આપણી શિક્ષણ પદ્ધતિમાં ગોખણ પદ્ધતિનું મહત્ત્વ છે, પણ અવલોકન કઈ રીતે કરવું તે આપણને શીખવતાં નથી. કોઈ પણ નવા સંશોધન માટે અવલોકન શક્તિ મોટો ભાગ ભજવે છે.