ચર્નિંગ ઘાટ

ભારતીય મોનાલિસા?

- ગૌરાંગ અમીન

બનીઠની નામ સાંભળ્યું છે? બનીઠની કે બની ઠની બ્રાન્ડ નેમ રાખી ઘણા બિઝનેસ કરે છે. મૂળે ૧૭૪૮થી ૧૭૬૪ વચ્ચે કિશનગઢના રાજા સાવંતસિંહ રાઠોડની સભામાં એક ગાયિકા એવમ્ કવિયત્રી હતી, જેનું નામ હતું બનીઠની. કિશનગઢ ચિત્રશૈલી સાથે બનીઠની ચિત્રશૈલી જોડાયેલી છે. ૫ મે, ૧૯૭૩ના રોજ તેમની ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડવામાં આવી હતી, એ રીતે તેમનું વર્ષો પછી સન્માન કરી તેમની મેમરી ઑથોરાઇઝડ રીતે સ્ટોર કરવામાં આવી હતી. બનીઠની એક સ્ટાન્ડર્ડથી વધારે અનન્ય આઇકોન છે. તેમની સામે પશ્ચિમની મોનાલિસા તૈયાર થયા વગરની યા શૂન્ય શૃંગાર વાળી લાગે. જેન ઝિ માટે જોકે મોનાલિસા પણ સમથિંગ સ્પેશિયલ છે કે નહીં, તે પ્રશ્ન છે. એમને જોકે એવો સવાલ પૂછવા જેવો જ નથી કે તમોની દષ્ટિએ કઈ સૌંદર્યમૂર્તિની ઇમેજ તમારા માટે પ્રતિમા પ્રતિનિધાન કરે છે? બાકી એક વાત નિશ્ચિત છે કે બની ઠની બેજોડ હતી અને રહેશે.

બેઠે આજ બનીઠની કે દોઉ ભૈયા વૈષ્ણવ ભજન થોડું જાણીતું છે. બીજું છે આલીરી આજ બનઠન બેઠે બનવારી, જોરીકે સભા નંદ દરબાર. મેં દુલહિન બનઠન કે બેઠી કબ આવત નંદલાલ, ઓઢયું ચુનર મેં મોહન પ્યારે. તાન માન સુભગ તાલ, મન મરાલ લીને. બ્રહ્મનિર સુન ભર ઉછાવ, બનઠન તન અતિ બનાવ. બનીઠની બેઠો છું હું રે માડી, જોઉં છું રાહ ખૂબ તો તારી ગુજરાતી ભજન છે. કોઉ તો બનઠન ચંગે દિખાવે, વો તો નંગે ખાલી હૈ, અવધૂતોકી ગત ન્યારી હૈ. ૧૯૬૬માં આવેલા પિક્ચર ઠાકુર જર્નેલસિંઘમાં લતાજીએ ગાયેલું કે, સૈંયા સે વાદા થા નાજુક ઘડી થી, બનઠન કે યૂં. બની ઠની પરથી બનઠન અને ટિપટોપ અર્થાત્ બહુ જ વ્યવસ્થિત તૈયા૨ થવું એટલે બનવું ઇનવું જેવા શબ્દપ્રયોગ આવ્યા.