શુભ-અશુભ, ગુડ લક, બેડ લક - માન્યતાઓની દુનિયા

*દુનિયાના દરેક ખૂણામાં લોકો વિવિધ પ્રકારની માન્યતાઓ ધરાવે છે. *અમેરિકન સ્ટડીઝમાં ડૉક્ટરેટ ધરાવતા કોરીએ અમેરિકન સૈનિક, નાવિક, વિમાન ચાલક વગેરેમાં પ્રવર્તતી માન્યતાઓનો અભ્યાસ કરેલો છે, તેની વાત કરવી હોય તો પુસ્તકો લખાય. *અમેરિકાની અવકાશ સંસ્થા નાસામાં પણ અનેક માન્યતાઓ પ્રવર્તે છે.

- ગૌરાંગ અમીન

માનવી એટલે જે મન વડે જીવે છે. મનુષ્ય એટલે જે મનન કરી શકે છે, માન્યતા રાખે છે. માણસ ક્યાં રહે છે અને કયા કાળમાં રહે છે, એ મુજબ તેનું મન ઘડાઈ શકે છે અને વર્તી શકે છે. હજારો વર્ષ જૂનો હ્યુમન લૉ કે પછી ખૂબ ધન અને અતિ આધુનિકતામાં જીવતું આજનું માઇન્ડ, કોઈની કોઈ બિલીફ હોય જ. આધ્યાત્મિકતામાં આગળ વધવા માટે પાયાનું કાર્ય મનને પૂર્વગ્રહ કે પૂર્વગ્રંથિથી છોડાવવાનું હોય છે. મન જે અમુક-તમુક માન્યતામાં કામ કરે તેને સાઇકોલૉજીમાં કન્ડિશનિંગ કહેવાય, તંત્ર અને યોગમાં તેને સંસ્કાર કે છાપ કહેવાય.

ભક્તિ, જ્ઞાન કે યોગના કોઈ પણ માર્ગમાં આગળ વધેલા જીવ પણ આ કે તે માન્યતા સાથે બદ્ધ હોઈ શકે છે. મહાન કહેવાય એવા વૈજ્ઞાનિક, ગણિતશાસ્ત્રી અને દાર્શનિક એક યા બીજી માન્યતા સાથે બંધાયેલા હોય છે.

ઘણી વાર ભારતીય ઇન્સાનને એમ થાય છે કે ‘આપણે ત્યાં’ આવી તેવી માન્યતા હોય છે, બાકી ‘ત્યાં' તો સાયન્સ, લૉજિક અને

ઇન્ફોર્મેશન પર જ બધાં ચાલે છે. એવું હોય? ના. એવું હોય એ એક માન્યતા છે. એ માન્યતા કે કલ્પના અવૈજ્ઞાનિક, અતાર્કિક અને ખોટી કે અધૂરી માહિતી પર ફુલાવેલી છે. ઉત્ક્રાંતિ બરાબર સમજો તો તરત સમજી શકાય કે એવું ના હોય. દુનિયાના દરેક ખૂણામાં માણસ માન્યતાઓમાં મર્યાદિત થયેલો જ છે.

યુએસ મિરન કોરમાં માસ્ટર સાર્જન્ટ રહી ચૂકેલા જેસન બેલ્સ લખે છે કે, એ જ્યારે મરિન રિક્રુટ કરતાં ત્યારે તેમની ઑફિસમાં ડોનટ લાવવા કે ખાવાની મનાઈ હતી. એમને જ્યારે એ ખબર ન હતી ત્યારે એમના રિક્રુટર તરીકેના પહેલા દિવસે એ ઑફિસમાં બધાં માટે ઢગલો ડોનટ ખરીદી લઈ ગયેલા. આખી ઑફિસ શૉક થઈ ગયેલી, બધાંએ કડક ના પાડી અને અંતે એ બધાં ડોનટ ફેંકી દીધેલાં. યુએસ મિરન કોરમાં રિક્રુટમૅન્ટ કરતાં હોય ત્યારે ઑફિસમાં કોઈ ડોનટ ખાય તો રિક્રુટમૅન્ટ ના થાય તેવી માન્યતા છે. જે કોઈ ડોનટ ખાય તેનાથી એક પણ રિક્રુટમૅન્ટ ના થઈ શકે. ડોનટ લાવવા અને ખાવા એ બેડ લક. મરિન્સ કોઈ પણ કાર્યમાં નિષ્ફળ જાય એ ના ચાલે, એટલે રિક્રુટમૅન્ટ કરતાં હોય ત્યારે ડોનટ ના ખાવા એ નિયમ બની ગયેલો. જેસન બેલ્સ લખે છે કે એમણે એમની કારકિર્દી દરમિયાન ઑફિસ માટે ફરી ક્યારેય ડોનટ ના ખરીદ્યા.