ખાનપાનના સહારે શરીરમાં પ્રવેશી રહેલું સફેદ ઝેર

આધુનિકીકરણની નવી લહેર આવી એ પછી ભારતીયોના ખાનપાનમાં પણ ઘણું પરિવર્તન આવી ગયું છે અને હજુ આવી રહ્યું છે. આજે અગાઉ કરતાં ક્યાંય અધિક માત્રામાં આપણે બજારમાંથી પ્રૉસેસ્ડ ફૂડ પ્રૉડક્ટ અને વિવિધ પીણાંઓ ખરીદીને આરોગી રહ્યા છીએ, જેના દ્વારા જાણતા-અજાણતા જ આપણા શરીરમાં એક ધીમું, શ્વેત અને ગળ્યું ઝેર ભરાઈ રહ્યું છે- શુગર! આપણા આરોગ્યનો આ શત્રુ શા માટે ધીમું ઝેર છે, સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ.

ગળ્યું ભાવવું એ મનુષ્યોમાં બાળપણથી જ વણાયેલ ગુણ, ટેવ કે પ્રકૃતિ છે. કાળક્રમે આપણી જીભના અંદરના છેડે આવેલા ટેસ્ટબડ ગળ્યા સ્વાદને પારખવા માટે ખાસ રીતે કેળવાઈ ગયા છે, જેનાથી દિમાગમાં આનંદની અનુભૂતિનાં રસાયણો ઝરે છે. ઉત્ક્રાંતિના પગલે મનુષ્યમાં આ સિસ્ટમ ડૅવલપ થઈ હોવા પાછળ અલગ-અલગ કારણો અપાયાં છે. નવજાત બાળકના ઝડપી વિકાસ માટે માતાનું દૂધ જરૂરી હોય છે અને એ દૂધ તેને ભાવે, એ દૂધની એનામાં ભૂખ જાગૃત થતી રહે એ માટે કુદરતે દૂધમાં પુષ્કળ માત્રામાં રહેલ શર્કરા જીભને અડતા મનને આનંદ અને સંતોષ મળે એવી ગોઠવણ કરી હોવી જોઈએ. બીજો તર્ક એ છે કે, સદીઓ પહેલાં વનવાસ કે વગડાવાસી જીવન ગુજારતા મનુષ્યોને જ્યારે કયું ફળ આરોગવાલાયક છે એનું ભાન નહોતું પડતું ત્યારે કુદરતે આપણને એ પારખવાની ખાસ વ્યવસ્થા કરી આપેલી. કડવો સ્વાદ લાગે તો ફળ ઝેરી કે હાનિકારક હોઈ શકે અને મધુર સ્વાદ આવે તો ફળ બિનઝેરી હોઈ શકે. ટૂંકમાં, મનુષ્યજાતિના વિકાસ અને અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવાની ઝંખનાને ગળ્યા સ્વાદ પ્રત્યેના વળગણનું કારણ ગણાવાય છે. કિન્તુ આજે પાસું પલટાઈ ગયા પછી આ જ વળગણ આપણા સ્વાસ્થ્ય અને એકંદરે જીવન પર ઊલટી અને ગંભીર અસર કરી રહ્યું છે, તથા આપણા વિકાસ અને અસ્તિત્વ સામે ખતરો બનીને ઊભું છે.

શર્કરા, સાકર કે ખાંડનું મૂળ ભારતમાં હોવાનું ઇતિહાસકારો જણાવે છે. પશ્ચિમનું વિશ્વ સદીઓ પહેલાં ગળપણ માટે ફળો અને મધ પર નભતું હતું. અંગ્રેજીમાં ‘શુગર’ શબ્દ શર્કરા પરથી આવેલો છે અને ગળપણયુક્ત કૅન્ડીને પણ એનું નામ ખાંડ પરથી મળ્યું હોવાનું મનાય છે. કૌટિલ્યના અર્થશાસ્ત્રમાં ગોળ, ખાંડ અને સાકરના ખાદ્ય પદાર્થોનો ઉલ્લેખ જોવા મળ્યો છે. નોંધવામાં આવ્યું છે કે બૌદ્ધ સંપ્રદાયમાં ઉપવાસ દરમિયાન શર્કરાયુક્ત પાણીનો નિષેધ ન હોવાથી ધાર્મિક અનુષ્ઠાનોમાં શર્કરાનો ઉપયોગ વણાઈ ગયેલો. બુદ્ધઘોષ જેવા ગ્રંથમાં પણ શેરડીનો રસ કાઢતી ઘંટી, એને ઉકાળીને શર્કરાના ગઠ્ઠા બનાવવાની વાતનો ઉલ્લેખ કરાયેલો છે. બૌદ્ધ ધર્મ સાથે શેરડીમાંથી બનતા ગળપણનું જ્ઞાન પણ ચીનમાં પ્રસર્યું હોવાનું ઇતિહાસકારો જણાવે છે.