સબ્સ્ક્રિપ્શન મોડેલ, શેરિંગ ઇકોનોમી અને માલિકી હકનું ભવિષ્ય

સબ્સ્ક્રિપ્શન મૉડેલનો એક દેખીતો ફાયદો કોઈ પણ ગ્રાહકને એ જણાય કે ચૂકવવી પડતી કિંમત પ્રમાણમાં ઓછી હોય અને સામે માણવા મળતી સુવિધા, કન્ટેન્ટ, ઇત્યાદિ વિપુલ માત્રામાં હોય, પરંતુ ગ્રાહક એ ભૂલી જાય છે કે રેગ્યુલર બૅઝ પર કંપનીને પૈસા ચૂકવવાથી લાંબા ગાળે તો ખર્ચો વધી જ જાય

- સ્પર્શ હાર્દિક

વિવિધ પ્રજાતિઓ જેમ કૅપિટલિસ્ટ સિસ્ટમ પણ સમયાંતરે ઉત્ક્રાંતિ પામીને પોતાનો પ્રભાવ કેમ સ્થાપિત રાખવો એ શીખી ગઈ છે અને ઉત્ક્રાંતિમાં એક નવું પગથિયું ઉમેરાયું છે સબ્સ્ક્રિપ્શન મૉડેલ તથા શેરિંગ ઇકોનોમીનું. ૨૦૧૬માં ગ્લોબલ ફ્યુચર કાઉન્સિલના એક મેમ્બર ઇડા ઓકેને કટાક્ષ કરતા લખ્યું હતું, ‘૨૦૩૦માં સ્વાગત છે જ્યાં મારી પાસે મારું પોતાનું કશું જ નથી, મારી કોઈ પ્રાઇવસી નથી અને જીવન આટલું સરસ પહેલાં ક્યારેય ન હતું!' સદીઓ સુધી ભિન્ન-ભિન્ન મનુષ્ય સમુદાયો જમીન, ધન-સંપત્તિ, મૂલ્યવાન વસ્તુઓ વગેરે માટે લડતા આવ્યા છે, પરંતુ ડિજિટલ સિસ્ટમનું પીઠબળ મેળવીને મૉડર્ન મૂડીવાદી તંત્ર ખરેખર એક એવું વિશ્વ ઘડવાની દિશામાં આગળ વધતું દેખાય છે, જ્યાં મહત્તમ મૂર્ત-અમૂર્ત વસ્તુઓની માલિકી સહિયારી હશે અને જ્યાં ઑનરશિપની વ્યાખ્યા બદલાઈ ગઈ હશે.

સબ્સ્ક્રિપ્શન મૉડેલ એટલે સરળ શબ્દોમાં, ‘કોઈ સુવિધા કે વસ્તુના વપરાશ માટે નિયમિત સમયગાળે ચાર્જ ચૂકવવો પડતો હોય એવી વ્યવસ્થા.' જેમ કે, નેટફ્લિક્સ કે એમેઝોન પ્રાઇમને મહિને-વર્ષે અમુક રકમ ચૂકવીને ગ્રાહક તેની સેવાઓ અમુક સમયગાળા માટે વાપરી શકે છે. સબ્સ્ક્રિપ્શન મૉડેલ આજે ઘણી બધી કંપનીઓને આકર્ષી રહ્યું છે, જેમાં યુઝર કે ગ્રાહકને લાભ તથા અલાભ બંને થાય. મર્સિડિઝ જેવી લક્ઝરી કાર કંપનીએ પણ હવે ત્રણ દેશોમાં કારની વિવિધ સેવાઓ જેવી કે ઇન્સ્ટૉરન્સ, મેન્ટેનન્સ, રજિસ્ટ્રેશન, રોડ ટેક્સ વગેરે માટે સન્ક્રિપ્શન શરૂ કર્યા છે. કંપનીઓને આ મૉડેલ એટલા માટે લલચાવે છે કે આનાથી થોડી-થોડી પણ સતત આવકનો પ્રવાહ ચાલુ રહે. ગ્રાહક કંપની સાથે બંધાયેલો રહે અને કંપની પાસે ગ્રાહકની જાતભાતની વિગતો પણ સચવાયેલી રહે.