વાયરલ પેજ

હીરામંડી: ઝંખવાઈ ગયેલી રોનકનું સરનામું

- સ્પર્શે હાર્દિક

જેણે લાહોર નથી જોયું એ જન્મ્યો જ નથી.' આ વિખ્યાત કહેવત અસગર વજાહતના નાટકને કારણે ભારતીય સાહિત્યમાં વધુ જાણીતી બનેલી છે. લાહોર નામ કેવી રીતે પડ્યું એ સંબંધિત ઘણી માન્યતાઓ છે. માતા સીતા અને શ્રીરામના પુત્ર લવે આ શહેર વસાવેલું એવું પ્રચલિત છે. આજે પણ ત્યાં ક્યાંક ખૂણેખાંચરે મંદિરો અને હવેલીઓમાં રામલીલાનાં ભીંતચિત્રો હયાત છે. રજપૂતો માટે લાહોર ‘લવકોટ’ હતું. અહીંના લુહારો પરથી લાહોર નામ પડેલું એવી પણ વાયકા છે. કદાચ આથી ‘કલંક’ ફિલ્મમાં વરુણ ધવનના પાત્રને લુહાર દર્શાવવામાં આવેલું. થોડા મહિનાઓ પહેલાં લાહોર ફરી ચર્ચામાં આવેલું, હીરામંડીને કારણે. ટૂંક સમયમાં જ સંજય લીલા ભણસાલી સર્જિત આ જ નામની વેબસિરીઝ દ્વારા અતીતમાં ક્યાંક લુપ્ત થઈ ગયેલી એની રોનક પડદા પર જીવંત થશે.

લાહોરના શાહી કિલ્લાની બાજુમાં શાહી મહોલ્લા અને હીરામંડી નામક વિસ્તારો આવેલા છે. એક સમયે શાહી કિલ્લાની આસપાસનાં ચૌદ અલગ-અલગ બજારોમાંનાં આ બે બજાર આગળ જઈને એટલાં જાણીતાં બન્યાં કે સમગ્ર વિસ્તારનું સરનામું સંયુક્ત રીતે હીરામંડી બની ગયું. અકબરે લાહોર ફરતે ચણાવેલા કિલ્લાના કુલ તેર દરવાજા હતા. એમાંનો એક હતો તક્ષાલી દરવાજો. શીખ સામ્રાજ્ય દરમિયાન લાહોરના વડા હીરા સિંહ ડોગરાએ તક્ષાલી દરવાજા અંદર અનાજ માટેનું બજાર અને ગોદામ બનાવડાવેલા, જેના પરથી ‘હીરામંડી’ નામ આવ્યું હશે એવો દાવો છે. શાયરાના અંદાજમાં હીરામંડીને બાઝારએ-હુસ્ન પણ કહેવાતું, પરંતુ હવે ત્યાં મોચીઓની દુકાનો બહુમતીમાં હોવાથી એનું નવું નામ છે મોચીમંડી.