વૃક્ષોનું ગુપ્ત જીવન અને માતૃવૃક્ષની તલાશ

ફૂગ પોતે નથી વનસ્પતિ કે નથી જંતુ, તે આ બંને વચ્ચેનો વિશિષ્ટ સજીવ છે. વૃક્ષો પોતાની કાર્યક્ષમતા વધારવા અને અન્ય વૃક્ષો સાથે સંદેશાવ્યવહાર માટે ફૂગની મદદ છે અને બદલામાં વળતર તરીકે વૃક્ષોમાંથી શર્કરા અને કાર્બોહાઇડ્રેટ જેવાં જરૂરી પોષકતત્ત્વો મેળવી લે છે

- સ્પર્શ હાર્દિક

આપણે સૌ શાળાકાળ દરમિયાન વિજ્ઞાનના પુસ્તકમાં એવું ભણી ગયા કે વૃક્ષો, વનસ્પતિઓ જીવંત છે અને આવું વૈજ્ઞાનિક રીતે સાબિત કરનાર માણસ હતા શ્રી જગદીશચંદ્ર બોઝ. અલબત્ત, વિજ્ઞાનને જે પુરાવા જોઈએ એ પુરાવા જગદીશચંદ્ર બોઝે આપ્યા એ પહેલાં પણ સદીઓથી સંસારના ભિન્ન-ભિન્ન સમુદાયો અને સંસ્કૃતિઓમાં વૃક્ષો ફક્ત જીવંત જ નહીં, દેવતુલ્ય પણ ગણાતાં આવ્યાં છે. જગદીશચંદ્ર બોઝની સિદ્ધિને જરૂર સલામ, પરંતુ એનાથી આગળ વધીને, વૃક્ષોની જીવંતતા કેવા પ્રકારની છે એ વિશે વિજ્ઞાનમાં આપણને ખાસ કશું વિસ્તારથી સમજાવવામાં આવતું હોતું નથી. ખેર, અભ્યાસક્રમની પોતાની મર્યાદાઓ હોય એ સમજી શકાય એવી હકીકત છે.