અને નવા યુગના નવા દેવતાઓ

‘અમેરિકન ગોડ્સ' લોકભોગ્ય નવલકથા હોવાની સાથે આધુનિક સમયની જરૂરિયાત જેવા ગંભીર આધ્યાત્મિક પ્રશ્નોને પણ સાંકળી લે છે. એનું વિષયવસ્તુ વિચારવા પ્રેરે છે કે મૉડર્ન યુગમાં મનુષ્યજાતિ કેવી રીતે પ્રાકૃતિક કે અલૌકિક તત્ત્વો સાથે સેતુ બાંધી આપતા જૂના દેવતાઓ, પરંપરાઓ અને કથાઓથી દૂર જઈ, એમાંથી શ્રદ્ધા ગુમાવી રહી છે અને કેવી રીતે કૃત્રિમ વસ્તુઓ તથા અવાસ્તવિક વિષયોને મનુષ્યજાતિ પોતાનું સર્વસ્વ અર્પણ કરી એને ઈશ્વર જેટલા બળવાન બનાવી રહી છે.

- સ્પર્શ હાર્દિક

વાત છે ૨૦૧૮ની. સાહિત્યના નોબેલ પુરસ્કારનો નિર્ણય લેનારી સ્વીડિશ કમિટીનું એક કાંડ બહાર આવેલું, જેના વિરોધમાં સ્વીડનના સૌથી વધારે પ્રબુદ્ધોએ સાહિત્યના નોબેલ ને સમાંતર ન્યુ ઍકેડમી પ્રાઇઝ’ સ્થાપવાની જાહેરાત કરેલી. એક વર્ષ પૂરતું જીવેલા આ પુરસ્કાર માટે નોમિનેટ થયેલા ૪૭માંથી અંતે ચાર લેખકો અંતિમ યાદીમાં સ્થાન પામ્યાઃ મૈરિઝ કૉન્ડે, કિમ થ્યૂઇ, હારુકી મુરાકામી અને નીલ ગૈમન. વિજેતા બનેલાં મૈરિઝ કૉન્ડે, પણ સૂચિમાં ધ્યાન ખેંચનારું નામ હતું નીલ ગૈમનનું. કૉમિક બુક, ગ્રાફિક નૉવેલ, ટીવી-સિનેમાના માધ્યમથી પશ્ચિમના પૉપ-કલ્ચરમાં નીલગૈમન એક જાણીતું નામ બન્યું હતું. નોબેલ કે એ પ્રકારના અન્ય ખ્યાતનામ પુરસ્કારોને સામાન્ય રીતે લેખકોની લોકભોગ્યતા અને લોકપ્રિયતાથી જરાક અરુચિ હોય છે, કેમ કે તેઓ વિશુદ્ધ સાહિત્યના માણસો નથી ગણાતાં. ‘ન્યુ ઍકેડમી પ્રાઇઝ'ના દ્વારા નીલ ખૈમન વિશુદ્ધ સાહિત્યના પુરસ્કાર માટે ધ્યાનમાં લેવાયા, બાકી અસલ નોબેલ પુરસ્કાર તો તેમને મળવાથી રહ્યો.

*નવા ઈશ્વરો કોણ છે? એક છે, ‘મિસ્ટર વર્લ્ડ’, જે પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, વૈશ્વિકરણનું, મૂડીવાદી મૉડર્ન જગતનું.

*બીજા દેવતા ‘ટૅનિકલ બૉય’ ડિજિટલ વિશ્વ સંલગ્ન ટૅક્નોલૉજીના સ્વામી છે.

*ત્રીજી ‘મીડિયા દેવી’ જે માસ કોમ્યુનિકેશનની અધિષ્ઠાત્રી દેવી, જે લોકો શું જોશે, સાંભળશે, માનશે, શેનાં સપનાં જોશે તેના પર નિયંત્રણ ધરાવે છે.