જીવનનાં લલિત અને રુદ્ર - બંને રૂપ સ્વીકારો

માણસને બદલે હું ઝાડવું હોત, કૈક માળા બંધાત મારી ડાળીએ! રોજે રોજ કરતો હું હોત એની સાથ એને હોય કોઈ મનગમતી વાત યોગેશ પંડ્યા

- વિદુર

જેની પાસે સારું હૃદય છે પ્રેમ અને કરુણાથી સભર હૃદય છે, તેને માટે જીવનની કલા હસ્તગત કરવાનું કાર્ય અધૂરું બનતું નથી. મહાન ફ્રેન્ચ નિબંધકાર મોન્ટેન કહે છે કે, જીવનનું સાચું તત્ત્વજ્ઞાન એક જ છે - સારી રીતે મરવાની કળા! પણ સારી રીતે જીવ્યા વિના સારી રીતે મરી શકાતું નથી એટલે સારી રીતે મૃત્યુ મેળવવાની કલામાં સારી રીતે જીવવાની કળાનો પણ સમાવેશ થઈ જાય છે! સારી રીતે જીવવાનો અર્થ સુખ-સાધનો ગમે તેમ પ્રાપ્ત કરીને આરામથી, પીડારહિત જીવવું એવો નથી. જ્યાં પ્રેમ છે ત્યાં પીડા તો છે. પ્રેમનો સ્વીકાર કરનારે પીડાને પણ સ્વીકારવી પડે છે. સુખ અગર દુઃખનો ખ્યાલ કોઈ પણ માણસ પોતાની જાત પૂરતો મર્યાદિત બનાવી શકતો નથી. તમારી તબિયત સો ટકા સારી હોય અને મનમાં આનંદનું ઝરણું વહેતું હોય, પણ તમારું બાળક તાવમાં તરફડતું હોય તો? તમારી તબિયતમાં બાદબાકી થયા વગર રહે જ નહીં. માણસે માણસાઈની શોભા ખાતર જ પોતાનાં અંગત સુખ-દુઃખને માત્ર ખાનગી માલિકીના હિસાબમાં જોવાનું બંધ કરવું પડે છે. પોતાના સુખને વહેંચવું પડે છે પ્રસાદની જેમ વહેંચવું પડે છે અને પારકા દુઃખમાં ભાગીદારી નોંધાવવી પડે છે.