અહીંના ગણેશોત્સવની તો વાત જ નિરાળી

ઝાકઝમાળથી ભરેલી નવરાત્રિ માટે આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિપ્રાપ્ત ગુજરાતના કલ્ચરલ કૅપિટલ વડોદરાના ગણેશોત્સવની પરંપરા તો નોરતાં કરતાં પણ પ્રાચીન છે. ૧૩૨ વર્ષ અગાઉ લોકોને સંગઠિત કરવા લોકમાન્ય ટિળકે મુંબઈ-પુણેમાં સાર્વજનિક ગણેશોત્સવનો આરંભ કરાવ્યો એ વખતથી વડોદરામાં પણ હર્ષોલ્લાસ અને ભક્તિભાવથી આ ઉત્સવ ઊજવાય છે.

- નિતુલ ગજ્જર (વડોદરા)

વડોદરા... વિવિધ કળાના મહારથીઓએ જેને આપણી ભવ્ય સંસ્કૃતિના સંસ્કાર સીંચ્યા છે એ નગરી. એક જમાનામાં વીરાવત એવા નામે જાણીતું વડોદરા વિશ્વામિત્રી નદીના કાંઠે વસ્યું છે. એ જ નદી, જેનાં પાણીએ હમણાં વડોદરાને દિવસો સુધી બાનમાં રાખ્યું.

ખેર, વિશ્વામિત્રીનાં નીર હવે ઓસરી ગયાં છે અને મહાપૂરની ભૂતાવળ વીસરી વડોદરાવાસીઓ એમના લાડકા દેવને વધાવવાની તૈયારીમાં લાગી ગયા છે.

વડોદરાનો રાજવંશ મૂળ મરાઠી, માટે અહીંની પ્રજાને પણ ગણેશજી પ્રત્યે અપાર શ્રદ્ધા. ગાયકવાડકુળના લક્ષ્મીવિલાસ પેલેસમાં તો ૧૮૨૩થી દર વર્ષે ગણેશસ્થાપના થાય છે. રાજમહેલના ગણપતિ જો કે ઘણી રીતે અનોખા છે. શરૂઆતથી બાપ્પાની આ મૂર્તિ ચૌહાણપરિવાર બનાવે છે. સંપૂર્ણ માટીની બનેલી ગણેશપ્રતિમાને મહારાષ્ટ્રીયન પરંપરા મુજબ નાચ-ગાન કરતાં પાલખીમાં બેસાડી રાજમહેલમાં લાવવામાં આવે છે. ત્યાર બાદ દરબાર હૉલમાં બિરાજમાન કરાવીને દસ દિવસ પરંપરાગત રીતે એમની પૂજા થાય. વચ્ચેના અમુક દિવસોમાં સામાન્ય વ્યક્તિ પણ રાજમહેલમાં ગણેશદર્શને જઈ શકે.

ઓગણીસમી સદીનાં છેલ્લાં વર્ષોમાં લોકમાન્ય ટિળકે અંગ્રેજ મહાસત્તા સામે ભારતીયોને ભેગા કરવા તહેવારની સામાજિક ઉજવણીના નામે સાર્વજનિક ગણેશોત્સવની ઉજવણીનો આરંભ કર્યો ત્યારથી મુંબઈ અને પુણેની જેમ વડોદરામાં પણ એની શરૂઆત થઈ. આશ્ચર્યની વાત એ છે કે એક સદી પહેલાંથી ગણેશોત્સવનું આયોજન કરતાં અને અત્યારે પણ કાર્યરત હોય એવાં ૧૫ મોટાં મંડળ વડોદરામાં છે. અલબત્ત, શહેરમાં કુલ ગણેશમંડળોની સંખ્યા તો હવે આઠ હજારની ઉપર પહોંચી ગઈ છે.