તું જીતીશ તો રિલાયન્સ જીતશે અને તું હારીશ તો હારશે

રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ લિમિટેડના કોર્પોરેટ અફેર્સ પદ અને પછી સાંસદ બનવા સુધીની પરિમલભાઈ નથવાણીની જીવનસફર રસપ્રદ વળાંકો ધરાવે છે. એ વિશે તેઓ દિલ ખોલીને અહીં વાત માંડે છે.

- આર્જવ પારેખ, બીરેન કોઠારી

મારું વતન હાલના દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં આવેલું ખંભાળિયા. પિતાજી ત્યાં શિક્ષક તરીકે નોકરી કરતા હતા. લગ્ન પછી તેઓ વ્યાપાર અર્થે યુગાન્ડા ગયેલા. ત્યાંના પશ્ચિમી પ્રદેશના મસાન્ડી શહેરમાં તેમણે કરિયાણાની દુકાન શરૂ કરેલી. સાથે-સાથે તેમના કાકાનો પેટ્રોલ પંપ પણ તેઓ સંભાળતા. ત્યાંથી પાછા ફ્ય બાદ તેઓ મુંબઈમાં વસ્યા. મારે ત્રણ બહેનો અને એક નાનો ભાઈ હતાં, પણ ભાઈ સાવ નાની વયે ગુજરી ગયેલો. મુંબઈ આવીને શરૂઆતમાં તેમણે મૂળજી જેઠા અને મંગળદાસ માર્કેટમાં ભાગીદારીમાં કાપડનો વેપાર શરૂ કરેલો. તેઓ ‘જ્યૂપીટર મિલ’ના પોપલિનનું કામ વધારે પ્રમાણમાં કરતા હતા. ભાગીદારો સાથે તેમને વિખવાદ થયો અને તેમણે આર્થિક સંકટનો સામનો કરવાનો વારો આવ્યો. તેમણે સ્વતંત્ર વેપાર શરૂ કર્યો અને ઠાકરશી મિલના કાપડની દલાલીનું કામ આરંભ્યું. સાથે-સાથે તેઓ ફાઇનાન્સના ક્ષેત્ર અને શેર માર્કેટના બ્રોકરેજના કામ સાથે પણ સંકળાયેલા રહ્યા. પિતાજીને ઘણો સંઘર્ષ કરવો પડ્યો.

અમે વિલે પાર્લે (પશ્ચિમ)માં રહેતા હતા. મારું પ્રાથમિક શિક્ષણ ગોકળીબાઈ સ્કૂલમાં થયેલું. એ પછી ઉચ્ચ શિક્ષણ માટે મેં મુંબઈની નરસી મોનજી કોલેજની કોમર્સ ફેકલ્ટીમાં પ્રવેશ લીધો હતો. આ કોલેજમાં ‘સહ્યાદ્રિ' નામની કેન્ટીન રેસ્ટોરન્ટ હતી. મારા અભ્યાસકાળના બીજા વર્ષ દરમિયાન કેન્ટીનમાં પીરસાતી ઈડલીના ભાવમાં વધારો કરવામાં આવ્યો. દોઢેક રૂપિયાનો મામલો હતો. અમે સૌ વિદ્યાર્થીઓએ આનો વિરોધ કર્યો. વિધાર્થીઓનું જૂથ ભાવધારાના વિરોધમાં સૂત્રોચ્ચાર કરી રહ્યું હતું. કોલેજના આચાર્ય કોહલીસાહેબની નજર એની પર હતી કે સૂત્રોચ્ચારમાં કોણ-કોણ સામેલ છે. અચાનક કોઈકે પાછળથી કાંકરીચાળો કર્યો અને પથ્થરમારો શરૂ થઈ ગયો. આ ટોળાંની ન તો મેં આગેવાની લીધી હતી કે ન હું પથ્થરમારામાં સામેલ હતો. છતાં આચાર્યે મને બોલાવ્યો અને સ્વેચ્છાએ કોલેજ છોડી દેવા જણાવ્યું. એમ ન કરું તો રસ્ટિકેટ કરવાની ધમકી આપી. મને કોલેજમાંથી કાઢી મૂકવામાં આવે તો બીજી કોઈ કોલેજ પ્રવેશ ન આપે. આથી કોલેજ છોડવા સિવાય મારી પાસે બીજો કોઈ વિકલ્પ ન હતો. આને કારણે મારા પરિવાર તરફથી મારે સાંભળવાનું આવ્યું. મારા મામાએ પણ મને ઠપકો આપ્યો. આવે સમયે મારા સંપર્કોએ મને સહાય કરી. મને ચિનાઈ કોલેજમાં પ્રવેશ મળ્યો અને કોલેજના બાકીનાં બે વર્ષ હું ત્યાં ભણ્યો.