અંધેરા કાયમ રહે..

આપણે સૌ જળ પ્રદૂષણ, વાયુ પ્રદૂષણ, ભૂમિગત પ્રદૂષણ, ધ્વનિ પ્રદૂષણ વિશે તો જાણીએ જ છીએ, પરંતુ આપણા જીવનમાં ધીરેધીરે પગપેસારો કરતાં પ્રકાશ પ્રદૂષણ વિશે હજુ એટલા સજાગ નથી

- પ્રિયંકા જોષી

માતાના ગર્ભના હૂંફાળા અંધકારમાંથી જીવ જન્મ લે છે. માનવજીવના વિકાસની પ્રક્રિયા આ નવ માસ દરમિયાન સૌથી ઝડપી હોય છે. પ્રકૃતિએ માણસને અંધારાં-અજવાળાંના કુદરતી સ્રોત અને ક્રમ ફાળવ્યા છે, કારણ કે એ તેના ભૌતિક બંધારણની જરૂરિયાત છે. પૃથ્વી પર હજારો વર્ષ પહેલાં માણસે ચકમક પથ્થરો ઘસીને પ્રકાશ પેદા કર્યો અને રાત્રિના સામ્રાજ્યમાં પહેલું ગાબડું પાડ્યું. પ્રકૃતિ દરેક જીવની જરૂરિયાત સંતોષી શકે તેમ છે. જીવની જરૂરિયાત સંતોષાતા એ વિકાસ તરફ પગલાં ભરે છે. જેમ માતાના ખોળામાં રમતું બાળક આંગણામાં રમતું થાય તેમ માનવ વિકાસના ક્રમે ૧૮૭૯માં એડિસને વીજળીના બલ્બની શોધ કરીને સમૂળગી ક્રાંતિ લાવી દીધી. આ બંને આવિષ્કારોનું માનવ ઉત્ક્રાંતિ અને વિકાસમાં અવર્ણનીય યોગદાન છે. પ્રકૃતિ અને તેનાં દરેક તત્ત્વો સંતુલનના નિયમને અનુસરે છે. માનવ નામનું તોફાની બાળક મોટા ભાગે અતિરેક કરીને અસંતુલન સર્જે છે. છેવટે આ અસંતુલન પણ મર્યાદા વટાવી દે ત્યારે સર્જાતી તારાજીને પ્રકૃતિ વિવશપણે જોતી રહી જાય છે. પ્રદૂષણ આ અતિરેકનો જ પર્યાય છે. આપણે સૌ જળ પ્રદૂષણ, વાયુ પ્રદૂષણ, ભૂમિગત પ્રદૂષણ, ધ્વનિ પ્રદૂષણ વગેરે વિશે તો જાણીએ જ છીએ, પરંતુ આપણા જીવનમાં ધીરે-ધીરે પગપેસારો કરતાં પ્રકાશ પ્રદૂષણ વિશે હજુ એટલા સજાગ નથી.

થોડા સમય પહેલાં બાળકો માટેના સમર કેમ્પની એક જાહેરાત હાથમાં આવી. તેમાં એક પ્રવૃત્તિ તરીકે હતું - સ્કાય ગેઝિન્ગ. વિચારો, બાળપણમાં ઉનાળાના વૅકેશનમાં ધાબા પર સૂતાં સૂતાં ખુલ્લા આકાશને નિહાળવાનું કેટલું મજાનું હતું, સહજ હતું! એ પહેલાં સહજ હતું એ આજે સવલત છે. ખરેખર એ બાબત ચેતવણીરૂપ નથી!

ઘરમાં એક સ્વિચ દબાવવા માત્રથી પ્રકાશ ફેલાય છે, અંધકારનો તત્કાલ અંત આવે છે. અંધકારના રહસ્ય સામે આ પ્રકાશ આપણને સલામતીનો અહેસાસ કરાવે છે. તેથી જ આપણે જીવનમાં પ્રકાશનું મહત્ત્વ સમજ્યા છીએ અને તેને સકારાત્મક માનીએ છીએ. આ હિસાબે અંધકાર ભયનો અનુભવ કરાવે છે, પરંતુ આ સારા-નરસાથી પર પ્રકૃતિમાં સંતુલનનો નિયમ સર્વોપરી છે. એથી અંધકારનું મહત્ત્વ સમજવું એટલું જ જરૂરી છે.