CATEGORIES

डायनासौर भी कैंसर का शिकार होते थे
Srote

डायनासौर भी कैंसर का शिकार होते थे

डायनासौर पर अध्ययन करते हुए जीवाश्म वैज्ञानिकों को डायनासौर की एक विकृत हड्डी का जीवाश्म मिला था। यह हड्डी एक सींग वाले शाकाहारी सेंट्रोसौरस के पैर के निचले हिस्से की फिबुला हड्डी थी। यह जीव लगभग 7.6 करोड़ वर्ष पहले वर्तमान के दक्षिणी अल्बर्टा (कनाडा) में पाया जाता था | इस स्थान पर आजकल एक डायनासौर पार्क है।

time-read
1 min  |
October 2020
भारत में विज्ञान के क्षेत्र में महिलाओं की स्थिति
Srote

भारत में विज्ञान के क्षेत्र में महिलाओं की स्थिति

भारत में विज्ञान के क्षेत्र में महिलाएं विषय पर अधिकांश साहित्य, विज्ञान में महिलाओं की अनुपस्थिति' ही दर्शाता है जबकि अब हालात ऐसे नहीं हैं। उपलब्ध प्रमाणों के व्यापक विश्लेषण के आधार पर यह आलेख बताता है कि विज्ञान के क्षेत्र में महिलाओं की संख्या में लगातार वृद्धि हो रही है, हालांकि अलग-अलग विषयों में स्थिति काफी अलग-अलग है। अलबत्ता, विज्ञान के क्षेत्र में भले ही महिलाओं की संख्या बढ़ी है, लेकिन अब भी उन्हें रुकावटों का सामना करना पड़ता है। इस प्रकार से लिंग-आधारित ढांचा बरकरार है और वैज्ञानिक संस्थानों को आकार देता है । आलेख का तर्क है कि संस्थानोंसंगठनों के मौजूदा मानदंडों और मानसिकता में बदलाव लाए बिना महिला समर्थक नीतियां शुरू करना प्रतिकूल प्रभाव डाल सकता है।

time-read
1 min  |
October 2020
सोने से भी महंगा उल्का पिंड
Srote

सोने से भी महंगा उल्का पिंड

23 अप्रैल 2019 की रात करीब नौ बजे कोस्टा रिका के आसमान में नारंगी-हरी रोशनी फूटी।

time-read
1 min  |
October 2020
हर बच्चा वैज्ञानिक है
Srote

हर बच्चा वैज्ञानिक है

हाल ही में एम.एस. स्वामीनाथन रिसर्च फाउंडेशन द्वारा "लचीले खाद्य, पोषण और आजीविका के लिए विज्ञानः समकालीन चुनौतियां' विषय पर एक वर्चुअल कसंल्टेशन आयोजित किया गया था। इसमें कैलिफोर्निया युनिवर्सिटी के ब्रूस एल्बर्ट्स ने विज्ञान शिक्षा पर बहुत ही प्रासंगिक व्याख्यान दिया। व्याख्यान का विषय था विज्ञान संप्रेषण | यह विषय हमारे यहां निकट भविष्य में लागू की जाने वाली नई राष्ट्रीय शिक्षा नीति के संदर्भ में विशेष रूप से प्रासंगिक है।

time-read
1 min  |
October 2020
उपकरणों से बिखरती ऊष्मा का उपयोग
Srote

उपकरणों से बिखरती ऊष्मा का उपयोग

रेफ्रिजरेटर, बॉयलर और यहां तक कि बल्ब अपने आसपास के वातावरण में निरंतर ऊष्मा बिखेरते हैं। सैद्धांतिक रूप से इस व्यर्थ ऊष्मा को बिजली में परिवर्तित किया जा सकता है। गाड़ियों के इंजिन और अन्य उच्च-ताप वाले स्रोतों के साथ तो ऐसा किया जाता है लेकिन इस तकनीक का उपयोग घरेलू उपकरणों के लिए थोड़ा मुश्किल होता है क्योंकि ये काफी कम ऊष्मा छोड़ते हैं।

time-read
1 min  |
November 2020
किराए की मधुमक्खियां
Srote

किराए की मधुमक्खियां

पांच बड़े-बड़े ट्रक अमेरिका के उत्तरी केरोलिना में ब्लूबेरी फार्म पर आकर रुकते हैं। तारपोलिन को हटाते ही एक के ऊपर एक जमे लगभग पांच सौ डिब्बों में से भिनभिनाहट सुनाई पड़ती है। प्रत्येक डिब्बे में लगभग 20,000 मधुमक्खियां हैं। फार्म के मालिक ने इन एक करोड़ मधुमक्खियों को किराए पर बुलाया है। मई का महिना यहां परागण का समय है और आसपास के सभी बागानों में मधुमक्खियों के ट्रक आ रहे हैं।

time-read
1 min  |
November 2020
जैविक मुद्रण की मदद से अल्सर का इलाज
Srote

जैविक मुद्रण की मदद से अल्सर का इलाज

आमाशय के अल्सर या आहार नाल के अन्य घावों से कई लोग पीड़ित होते हैं। इलाज के पारंपरिक तरीकों के साथ कुछ ना कुछ समस्याएं हैं। अब वैज्ञानिकों ने जैविक मुद्रण की मदद से अल्सर के उपचार का रास्ता सुझाया है।

time-read
1 min  |
November 2020
पृथ्वी पर इतना पानी कहां से आया?
Srote

पृथ्वी पर इतना पानी कहां से आया?

पृथ्वी पर जा-ब-जा मौजूद पानी जीवन के लिए अनिवार्य भी है और वैज्ञानिकों की चिंता का मसला भी कि पृथ्वी पर इतना पानी आया कहां से क्या पानी पृथ्वी के बनने के समय से मौजूद है, या पृथ्वी सूखी बनी थी और पानी से समृद्ध किसी बाहरी पिंड/पिंडों के टकराने के बाद पृथ्वी पर पानी आया? और अब साइंस पत्रिका में प्रकाशित एक नया अध्ययन यह संभावना जताता है कि पृथ्वी पर पानी यहीं उपस्थित मूल निर्माणकारी पदार्थों से आया है।

time-read
1 min  |
November 2020
सूचना एवं संचार टेक्नॉलॉजी के प्रमुख पड़ाव
Srote

सूचना एवं संचार टेक्नॉलॉजी के प्रमुख पड़ाव

जिन दिनों मैं स्कूल में पढ़ा करता था उन दिनों कंप्यूटर एक गैराज के बराबर जगह घेरने वाली मशीन थे, जिनका उपयोग सिर्फ इंजीनियर करते थे। अब 50 वर्षों बाद, मैं और 50 करोड़ अन्य भारतीय मोबाइल स्मार्ट फोन के रूप में इसे अपनी जेब में रख सकते हैं! यह क्रांति कैसे हुई?

time-read
1 min  |
November 2020
हमिंगबर्ड की जीवन-रक्षक तंद्रा
Srote

हमिंगबर्ड की जीवन-रक्षक तंद्रा

ऊंचे एंडीज़ पर्वतों पर पाई जाने वाली हमिंगबर्ड की प्रजातियां वहां कुल्फी जमा देने वाली ठंड का सामना करती हैं। ये नन्हीं और फुर्तीली हमिंगबर्ड ठंड से बचने के लिए विचित्र रास्ता अपनाती हैं। वे अपने शरीर का तापमान रात में कम कर लेती हैं। और अब हालिया अध्ययन में पता चला है कि बर्फीली रातों में जीवित बचने के लिए ये अपने शरीर का तापमान सामान्य की तुलना में 33 डिग्री सेल्सियस तक कम कर सकती हैं।

time-read
1 min  |
November 2020
Foggy superstructure
Down To Earth

Foggy superstructure

It is unclear how the new commission on air pollution will fit in the federal framework, but its formation asserts the role of the executive and limits the judiciary

time-read
9 mins  |
November 16, 2020
REPEAT ATTACK
Down To Earth

REPEAT ATTACK

Kerala’s struggle with the second wave of COVID-19 should serve as a warning to other states

time-read
5 mins  |
November 16, 2020
Third tier or third wheel?
Down To Earth

Third tier or third wheel?

Newly constituted District Development Councils in Jammu and Kashmir have triggered fears of dilution of grassroots democracy in the Union Territory

time-read
4 mins  |
November 16, 2020
Fingers crossed
Down To Earth

Fingers crossed

Undoing the damage caused by Donald Trump may be Joe Biden’s first step, but the climate challenges that the US faces today are daunting

time-read
5 mins  |
November 16, 2020
Digest - IN FRONT-COVID WARRIOR
Down To Earth

Digest - IN FRONT-COVID WARRIOR

Priyanka Shukla and her friends fought the administration to provide assistance to informal workers in Chhattisgarh during the lockdown

time-read
7 mins  |
November 16, 2020
Checkmate, again?
Down To Earth

Checkmate, again?

THE NEXT PANDEMIC IS NOT FAR AWAY

time-read
3 mins  |
November 16, 2020
An alien gone native
Down To Earth

An alien gone native

TREE TOMATOES FROM NAGALAND ARE A WORTHY SUBSTITUTE FOR THE REGULAR ONES

time-read
4 mins  |
November 16, 2020
AGE OF VIRUS
Down To Earth

AGE OF VIRUS

The much-scorned, dreaded biological entities are also the highly misunderstood beings

time-read
10+ mins  |
November 16, 2020
New Light On Dark Matter
Down To Earth

New Light On Dark Matter

Scientific research is unearthing new understanding on an old mystery

time-read
6 mins  |
November 16, 2020
மூளை நலமாக இருக்க!
NAMADHU ARIVIYAL

மூளை நலமாக இருக்க!

அறிவு மூளையோடு சம்பந்தப்பட்டதால் உனக்கெல்லாம் அறிவு இருக்கா?" என்று கேட்பதற்குப் பதிலாக "உனக்கெல்லாம் மூளை இருக்கா?” என்று கேட்போர் உண்டு.

time-read
1 min  |
November 2020
ஸ்மார்ட் வேளாண்மை
NAMADHU ARIVIYAL

ஸ்மார்ட் வேளாண்மை

சிக்கல்கள் வெளிவந்த பிறகு சிகிச்சை அவசியமா என்பதையும், அவசியமெனில் எந்தவித சிகிச்சை என்பதையும் செயற்கை நுண்ணறிவு மென்பொருள் மூலம் தீர்மானிக்கிறது.

time-read
1 min  |
November 2020
புதிய நிலவு
NAMADHU ARIVIYAL

புதிய நிலவு

இந்த புதிய நிலவு தற்காலிகமாகப் பூமிக்கு மிக அருகாமையில் இருக்கிறது என்று சர்வதேச வானியல் ஒன்றியத்தில் உள்ள மைனர் பிளானட் மையம் கடந்த பிப்ரவரி 15-ஆம் தேதி அன்று கண்டுபிடித்துள்ளது.

time-read
1 min  |
November 2020
தயிர், மோர், வெண்ணெய்
NAMADHU ARIVIYAL

தயிர், மோர், வெண்ணெய்

பாலில் உள்ள கொழுப்பு மற்றும் புரதம் நொதிக்கும் போது வெண்ணெய் கிடைக்கும். இதில் 80% கொழுப்புச் சத்து உண்டு. பசும்பால் தவிர எருமை, ஆடு பால்களிலிருந்து வெண்ணெய் தயாரிக்கப்படுகிறது. தற்போது நாம் பெறும் வெண்ணெய் வணிக ரீதியாக பாலாடைகளிலிருந்து தயாரிக்கப்படுகிறது.

time-read
1 min  |
November 2020
துலுக்க மல்லிகை - டெலிஸ்ஸியா ரைடிக்போஸ் பெர்மா
NAMADHU ARIVIYAL

துலுக்க மல்லிகை - டெலிஸ்ஸியா ரைடிக்போஸ் பெர்மா

குடும்பம் : பெல்ஃப்ளவர்

time-read
1 min  |
November 2020
சிறுநீல மீன்கொத்தி
NAMADHU ARIVIYAL

சிறுநீல மீன்கொத்தி

மீன்களை இரையாகப் பிடிக்கும். அமர்ந்திருக்கும் பொழுது தன் அலகினை மேலும் கீழும் நகர்த்தி நீரினுள் அல்லது நீரின் மேற் பகுதியை கண்காணித்தவாறு அமர்ந்திருக்கும்.

time-read
1 min  |
November 2020
சரளா தாக்ரல்
NAMADHU ARIVIYAL

சரளா தாக்ரல்

தான் வழக்கமாக அணியும் புடவையிலேயே விமானியாகப் பறந்த இவர் விமானம் ஓட்ட கற்றுக்கொண்ட பின்பே, சைக்கிள் மற்றும் கார் ஓட்ட கற்றுக் கொண்டார் என்பது ஆச்சரியமான ஒன்று.

time-read
1 min  |
November 2020
ஈரநில பறவைகள்
NAMADHU ARIVIYAL

ஈரநில பறவைகள்

(பகுதி-2)

time-read
1 min  |
November 2020
பாசனத்திற்கு ஏற்ற பண்ணைக்குட்டை
NAMADHU ARIVIYAL

பாசனத்திற்கு ஏற்ற பண்ணைக்குட்டை

வேளாண் பொறியியல் துறை, நீர்வடிப்பகுதி முகமை மற்றும் தொண்டு நிறுவனங்கள் மூலம் சுமார் 10,000 பண்ணைக்குட்டைகள் கடந்த 10 ஆண்டுகளில் தோண்டப்பட்டுள்ளது.

time-read
1 min  |
November 2020
கள்ளி - யூபோர்பியா கேப் சானிடெமரியென்சிஸ்
NAMADHU ARIVIYAL

கள்ளி - யூபோர்பியா கேப் சானிடெமரியென்சிஸ்

குடும்பம் : யூபோர்பியாசி

time-read
1 min  |
November 2020
நார்டன் டேவிட் ஜிண்டர்
NAMADHU ARIVIYAL

நார்டன் டேவிட் ஜிண்டர்

ஈகோலை என்ற பாக்டீரியத்தில் இனச்சேர்க்கை பற்றி லெடெர்பெர்க்கின் (1946) கண்டுபிடிப்பைத் தாண்டிச் செல்லலாம் என்று நார்டன் டேவிட் தீர்மானம் அவர்கள் செய்தார்.

time-read
1 min  |
November 2020