અવસર

પર્યાવરણ દિવસની ઉજવણી આપણે કયા મોઢે કરીશું?

- બેલા ઠાકર

અમદાવાદની કાળી આસ્ફાલ્ટની સડક પરથી પસાર થતાં આભમાંથી વરસી રહેલી અગનજ્વાળા આંખમાં કાચની કણીની જેમ ખૂંચે છે. આધુનિક હાઇરાઇઝ ઇમારતોમાં લગાવવામાં આવેલ મોટીમોટી ગ્લાસ વૉલ્સ વધુ ગરમી ઓકે છે. તાપમાન ૪૫ સે છે.રસ્તાની ધારે ક્યાંક કોઈક લીમડો કે ગરમાળાનું એકાકી વૃક્ષ દેખાઈ જાય છે. બાકી, દસેક કિલોમીટરની મારી એ સફરમાં તન-મનને અને આંખને ઠારતાં લીલાંછમ, ઘટાદાર વૃક્ષોનું નામોનિશાન નથી. બધા કહે છે કે, અમદાવાદ ખૂબ વિકસી ગયું છે. મારે હરખાવું જોઈએ, મારું શહેર છે એ, પરંતુ મનમાંથી ઊંડો નિસાસો સરી પડે છે. મને યાદ આવે છે, મારાં બાળપણમાં જોયેલા આ શહેરની, જ્યારે તેના રસ્તાઓ પર વડ, પીપળ, ગોરસઆંબલી, જાંબુ, આમલી, લીમડો, ગુલમહોર જેવાં અનેક ઘટાદાર વૃક્ષોનો હરિયાળો વૈભવ હતો અને મને યાદ આવે છે, વાંગારી માથાઈની પણ....

મૂળ નામ હતું એનું વાંગારી મુટા

૧૯૬૬માં પચીસ વર્ષની એ યુવતીએ પાંચ વર્ષ પછી પોતાની માતૃભૂમિ કેન્યામાં પગ મૂક્યો ત્યારે અજબ ઉત્સાહ અને આશાથી તે તરવરતી હતી. કેમ ન હોય? આખરે તે દેશના એ મુઠ્ઠીભર વિદ્યાર્થીઓમાંની એક હતી, જેમને અમેરિકામાં ભણવા માટે ધ કેનેડી ઍરલિફ્ટ' સ્કોલરશિપ મળી હતી. વાંગારી પિટસબર્ગ યુનિવર્સિટીમાંથી બાયોલૉજી વિષયમાં માસ્ટરની ડિગ્રી લઈને વતન કેન્યા પાછી ફરી હતી. માસ્ટરની ડિગ્રી મેળવનાર તે સૌ પહેલી પૂર્વ આફ્રિકન સ્ત્રી હતી. તે પાછી ફરી ત્યારે કેન્યા બ્રિટિશ શાસનમાંથી મુક્તિ પામીને સ્વતંત્ર દેશ બની ચૂક્યો હતો. સ્વતંત્ર દેશમાં ઉજ્જવળ કારકિર્દી બનાવવાનું તેનું સ્વપ્ન હતું, પણ તેણે જોયું કે આ સ્વતંત્રતા બહુધા પુરુષો પૂરતી જ સીમિત હતી. તેણે જ્યાં જ્યાં નોકરી માટે અરજી કરી તે દરેક જગ્યાએથી તેને જાકારો મળ્યો. કેમ કે તે એક સ્ત્રી હતી! છેવટે રોષ અને હતાશા સાથે તેણે નૈરોબી યુનિવર્સિટીમાં રિસર્ચ આસિસન્ટન્ટની પોસ્ટ સ્વીકારી લીધી.