અનાજસંગ્રહ યોજનાઃ જો જો, ક્યાંય ગેરરીતિનો પાક ન ઊતરે!

કૃષિપેદાશોનાં ઉત્પાદનમાં આપણે ઘણે અંશે સ્વાવલંબી બન્યા, પરંતુ એ સાચવવાની વ્યવસ્થા ઊભી કરવાનું ભૂલી ગયા. વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ હવે એ માટે મહત્ત્વાકાંક્ષી યોજના ઘડી છે. એની સફળતાને ભ્રષ્ટાચારનાં જીવડાં ફોલી તો નહીં ખાય ને?

- હીરેન મહેતા

ક્યારેક એક સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવામાં એને જ લગતા બીજાપ્રશ્ન કોરાણે મુકાઈ જાય છે. ૧૯૭૦ના દાયકા સુધી ભારતે દુનિયાના અનેક દેશ પાસે અનાજ માગવું પડતું હતું. એ ગાળામાં દેશની મોટા ભાગની પ્રજા અમેરિકા- તત્કાલીન સોવિયેત રશિયા પાસેથી દાનમાં મળેલું અનાજ ખાઈને ઊછરી હતી. કહે છે કે ડુક્કરોને કાપતાં પહેલાં હૃષ્ટપુષ્ટ બનાવવા ત્યાં જે મકાઈ કે ઘઉં આપવામાં આવતાં એ જ માલ ભારતને દાનમાં મળતો હતો.

ભલું થાજો કે દેશમાં હરિત ક્રાંતિને કારણે અનાજનું ઉત્પાદન વધ્યું, કેટલાક મોટા બંધ બંધાવાને કારણે નદીનાં પાણી નહેર વાટે ખેતરો સુધી પહોંચતાં થયાં અને ખેડૂતોને બિયારણ અને ખાતર મળતાં થયાં, એનો ફાયદો પણ ઉત્પાદકતા વધારવા પર દેખાયો. આજે ભારત ઘણી કૃષિપેદાશો દેશની જરૂરત કરતાં વધુ પકવે છે અને એની નિકાસ પણ કરે છે. હા, અમુક કઠોળ પડે છે. જો કે ભાગ્યે જ કોઈ દેશ માટે હજી આપણે આપાત પર નિર્ભર એવું પડે છે. તે બા ભાગ્યે જ કોઈ દેશ એની તમામ જરૂરત ઘરઆંગણે પકવી કે બનાવી શકતો હશે. બે ટંક અને ૩૬૫ દિવસ માટે ૧૪૦ કરોડ લોકોનાં પેટ ભરવા પૂરતું બધેબધું અનાજ ઊગવવું તો આમેય અશક્ય છે.

એ હિસાબે જોઈએ તો અનાજની અછત હવે આપણી સમસ્યા રહી નથી. સૂકો દુકાળ પડે કે અતિવૃષ્ટિ થાય, આપણે એ કુદરતી આફતનો સામનો પણ અગાઉ કરતાં વધુ સારી રીતે કરી શકીએ છીએ એટલે એ પણ હવે આપણી ચિંતાનો વિષય નથી. જે મામલે આપણે હવે મોળા ઊતરીએ છીએ એ છે અન્નસંગ્રહની પૂરતી સુવિધાનો અભાવ. આપણે અનાજનું ઉત્પાદન મબલક કહી શકાય એ પ્રમાણમાં વધાર્યું, પરંતુ થોડા મહિના માટે એ ભરી રાખવાબગડે નહીં એમ એનો સંગ્રહ કરવા ગોદામોનું માળખું ઊભું ન કર્યું. જે મોટાં મોટાં ગોદામ છે એ પણ વધારે શહેરી વિસ્તારમાં છે એટલે ગામડે પાકેલું અન્ન ત્યાં સુધી પહોંચાડવા વાહનોની સરખી વ્યવસ્થા કરવામાં પણ આપણે ઊણા ઊતર્યા.