પારાવાર સંઘર્ષ બન્યો અખૂટ શક્તિનો સ્રોત!

જન્મથી જ નિઃસહાય આ મહિલા બીજાનો સહારો બનવાનો નિશ્ચય કરીને બેઠી. શરીરથી દિવ્યાંગ, પણ મનથી મક્કમ એવાં ૬૨ વર્ષનાં આ સન્નારી અન્યોનાં સપનાં સાકાર કરવા જહેમત ઉઠાવી રહ્યાં છે.

- હેતલ રાવ

ઓપરેશન થિયેટરની બહાર નીકળીને ગ્લવ્ઝ ઉતારતાં ડૉક્ટરે દીકરી જન્મી છે એવું કહ્યું ત્યારે શાહપરિવારમાં આનંદ આનંદ છાયો. કોઈ પણ માતા-પિતાની જેમ એ પણ હરખઘેલા થયાં, પણ એમનો હરખ ઝાઝું ન ટક્યો. બીજાં બાળકો ચાલતાં શીખ્યાં ત્યારે એમની દીકરી જ્યોતિ ગુમસૂમ બેસી રહેતી. માતા-પિતા ડૉક્ટર પાસે ગયાં ત્યારે ખબર પડી કે આ બાળકી ક્યારેય નહીં ચાલી શકે. ડૉક્ટરે કહ્યુંઃ ‘તમારી દીકરી સેરિબ્રલ પાલ્સી (સ્પાસ્ટિસિટી)ની બીમારી સાથે અવતરી છે...'

આજે આ વાતને છ દાયકા કરતાં વધુ સમય વીતી ગયો છે. એ દીકરી એટલે કે અમદાવાદમાં વસતાં ૬૨ વર્ષનાં જ્યોતિબહેન શાહ પોતાના જેવા અનેક દિવ્યાંગોની સહાય અર્થે જ્યોત ફાઉન્ડેશન ચલાવી રહ્યાં છે.

અમૃતલાલ શાહ અને ચંદ્રાબહેનને છ સંતાન, જેમાં જ્યોતિ બીજા નંબરે. પિતા દેશી નામું લખે અને માતા ઘરકામની સાથે બાળકોનો ઉછેર કરે. બધાં બાળકોનાં માવતરની જેમ જ્યોતિના જન્મ સમયે પણ શાહદંપતીને આનંદ થયો, પણ થોડા સમય બાદ ડૉક્ટરે કરેલા સેરિબ્રલ પાલ્સીના નિદાન બાદ એમનો આનંદ છીનવાઈ ગયો. શરીરના સંતુલનનું કાર્ય સંભાળતા મગજના હિસ્સાને કોઈક રીતે નુકસાન થવાથી બાળવયે જ ઘણુંખરું સેરિબ્રલ પાલ્સીનાં લક્ષણ દેખા દે. સ્ત્રીની ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન કે એ પછી શિશુ-અવસ્થામાં મગજને આ પ્રકારની હાનિ આ વ્યાધિ નોતરી શકે, જેમાં બાળકને હાથ-પગમાં ખોડખાંપણ આવે અને એ આપમેળે ઊભું ન રહી શકે. કોઈ કિસ્સામાં બાળક મંદબુદ્ધિ પણ હોય.

જ્યોતિબહેનની વાત કરીએ તો, એમના બન્ને પગ અને એક હાથ કામ નથી કરતા. પરિણામે શરૂઆતથી જ એમને જીવનની અનેક પરીક્ષા પાસ કરવી પડી. કોઈ પણ શાળા એમને પ્રવેશ આપવા તૈયાર નહોતી. એક શાળામાં પિતાએ વધારે ફી આપવાની શરત કબૂલી અને જ્યોતિની શૈક્ષણિક યાત્રા શરૂ થઈ. શરીરનો સાથ ઓછો હતો, પરંતુ મનનો સાથ મક્કમ હતો. આ કસોટીમાં માતા ચંદ્રાબહેને એને જબરો સાથ આપ્યો. સતત ૧૨ વર્ષ એ દીકરીને ખભે ઊંચકીને શાળાએ મૂકવા જતાં!

પિતાની ટૂંકી આવક, છ સંતાન, એમાં એક દિવ્યાંગ... આમ છતાં શાહપરિવાર એકબીજાની હૂંફથી જિંદગી જીવી રહ્યો હતો. જો કે કુદરતને કંઈ ઔર મંજૂર હતું. જ્યોતિ આઠ વર્ષની હતી ત્યારે પિતાનું કૅન્સરથી મૃત્યુ થયું. એકમાત્ર આવકનો સ્રોત પણ બંધ થયો. હવે સ્થિતિ વધુ પડકારજનક હતી.