બાયસ્ટેન્ડર ઈફેક્ટ ભીડમાં મૂક દર્શનની માનસિકતા
Chitralekha Gujarati|September 30, 2024
લોકો ભીડમાં હોય એની તુલનામાં જ્યારે એકલા હોય ત્યારે અલગ રીતે વર્તે છે. એકલો હોય ત્યારે માણસ એની પોતાની વ્યક્તિગત પસંદગી અને માન્યતાના આધારે વ્યવહાર કરે છે, પણ જ્યારે ભીડમાં હોય ત્યારે એની વર્તણૂક ભીડની સામૂહિક ઓળખથી પ્રભાવિત થાય છે.
રાજ ગોસ્વામી
બાયસ્ટેન્ડર ઈફેક્ટ ભીડમાં મૂક દર્શનની માનસિકતા

દૂધનું દૂધ અને...

રાજા અકબરને એમની પ્રજાની પ્રામાણિકતા પર ગૌરવ હતું. એક દિવસ બિરબલે કહ્યું કે લોકો અપ્રામાણિક થઈ ગયા છે. રાજા ચિંતામાં પડી ગયાઃ એવું કેવી રીતે હોય? એમણે બિરબલને કહ્યું: ‘મને પુરાવો આપ.’

બિરબલે કહ્યું: ‘જહાંપનાહ, નગરનું તળાવ ખાલી કરાવો અને આદેશ જારી કરો કે નગરનો દરેક નાગરિક રાત્રે એક-એક લોટો દૂધ તળાવમાં નાખી આવે. સવારે આખું તળાવ દૂધથી ભરાઈ જશે.’

રાજાએ તળાવ ખાલી કરાવ્યું અને દૂધ નાખવાનો ઢંઢેરો પિટાવ્યો. લોકો તો વિચારમાં પડી ગયા. કોઈને કશું ન સમજાયું. એમણે મન મનાવ્યું કે રાજા, વાજા ને વાંદરા... મનમાં કંઈ તુક્કો આવ્યો હશે.

દરેક માણસે વિચાર્યું કે આખા નગરને આદેશ કર્યો છે એટલે બીજા બધા દૂધ નાખવા જશે. એટલા મોટા તળાવમાં હું દૂધ નહીં નાખું તો કોને ખબર પડવાની છે?

અંધારી રાત હતી અને દરેકે એવું માની લીધું કે બીજા લોકો દૂધ નાખી આવ્યા હશે.

સવારે બિરબલે રાજાને કહ્યું: ‘ચાલો રાજાજી, તળાવ જોવા જઈએ. દૂધથી ભરેલું હશે.’

રાજા અને બિરબલ તો તળાવે ગયા અને જુએ તો આખું તળાવ ખાલી!

રાજા સમજી ગયા કે બિરબલ સાચો છે. નગરમાં લોકો અપ્રામાણિક બની ગયા છે. એમણે તરત જ લોકોને પ્રામાણિકતાના પાઠ ભણાવવાનું શરૂ કર્યું.

***

વાર્તા અસલમાં જુદી છે. એમાં હું દૂધને બદલે એક લોટો પાણી નાખીશ તો કોણ જોશે? એવી વાત છે, પરંતુ આ લેખના વિષયને લઈને આપણે વાર્તામાં થોડો ફેરફાર કર્યો છે. વિષય મધ્ય પ્રદેશની એક ઘટના પરથી છે.

સપ્ટેમ્બરના પહેલા સપ્તાહમાં મધ્ય પ્રદેશના ઉજ્જૈન શહેરમાંથી એક ઘૃણાસ્પદ વિડિયો વાઈરલ થયો હતો.

ચાર રસ્તા પાસે એક માણસે કચરો વીણતી એક મહિલાને શરાબ પિવડાવીને, લોકોની અવરજવર વચ્ચે, ફૂટપાથ પર એની સાથે દુષ્કર્મ કર્યું અને નાસી ગયો. આ ઘટના ધોળે દિવસે બની હતી. પાછળથી પોલીસે આરોપીને શોધી કાઢીને એની ધરપકડ કરી, પરંતુ આ ઘટનામાં આઘાતજનક વાત એ હતી કે આવતા-જતા લોકોમાંથી દુષ્કર્મને રોકવાને બદલે એક માણસે મોબાઈલ ચાલુ કરીને એનો વિડિયો ઉતારવાનું મુનાસિબ માન્યું હતું!

Denne historien er fra September 30, 2024-utgaven av Chitralekha Gujarati.

Start din 7-dagers gratis prøveperiode på Magzter GOLD for å få tilgang til tusenvis av utvalgte premiumhistorier og 9000+ magasiner og aviser.

Denne historien er fra September 30, 2024-utgaven av Chitralekha Gujarati.

Start din 7-dagers gratis prøveperiode på Magzter GOLD for å få tilgang til tusenvis av utvalgte premiumhistorier og 9000+ magasiner og aviser.

FLERE HISTORIER FRA CHITRALEKHA GUJARATISe alt
નોમિનીના સરળ બનેલા નિયમ સમજી લેવામાં સાર
Chitralekha Gujarati

નોમિનીના સરળ બનેલા નિયમ સમજી લેવામાં સાર

ઈન્વેસ્ટમેન્ટમાં નોમિનીનું મહત્ત્વ વધ્યું છે, ખાસ કરીને કોવિડ બાદ આનો અહેસાસ અનેક પરિવારોને તેમ જ સરકાર અને નિયમન સંસ્થાઓને થયો છે. આર્થિક વ્યવહારો સરળ બનાવવાના ભાગ રૂપે સેબીએ આ નિયમોને વધુ હળવા અને વ્યવહારુ બનાવવાનો નિર્ણય લીધો છે, જેને સમજવા અનિવાર્ય છે.

time-read
2 mins  |
October 28, 2024
બોલો... આ રમતમાં હાર-જીત સ્પર્ધકના જ હાથમાં!
Chitralekha Gujarati

બોલો... આ રમતમાં હાર-જીત સ્પર્ધકના જ હાથમાં!

પંજા-કુસ્તી તરીકે ઓળખાતી બળાબળની સ્પોર્ટની ૧૭ દિવસની પહેલી ‘પ્રો પંજા લીગ' ગયા વર્ષે યોજાઈ ને આ વર્ષે પણ યોજાશે. આ મહિનાની ૧૯થી મુંબઈમાં એશિયન ઈન્ટરનૅશનલ કપ તથા ૨૦મીથી વડોદરાની પાદરે આવેલા પાદરામાં પંજા-કુસ્તી ચૅમ્પિયનશિપ યોજાઈ રહી છે ત્યારે જાણીએ, બાવડાંનાં બળની રમતની જાણી-અજાણી વાત.

time-read
4 mins  |
October 28, 2024
સ્ત્રી રાતના સમયે બહાર ન નીકળી શકે?
Chitralekha Gujarati

સ્ત્રી રાતના સમયે બહાર ન નીકળી શકે?

‘ઘરની આબરૂ’ માટે પુરુષો ઘરબહાર પણ સલામત વાતાવરણ નિર્માણ કરે અને પોતાનું વર્તન બદલે એ વધુ જરૂરી છે.

time-read
3 mins  |
October 28, 2024
દિવાળીમાં બનાવો સૌને ભાવતાં આ વ્યંજન
Chitralekha Gujarati

દિવાળીમાં બનાવો સૌને ભાવતાં આ વ્યંજન

બધાં પર્વોમાં શિરમોર એવો તહેવાર આવી રહ્યો છે, તમે છો તૈયાર એને સ્વાદિષ્ટ આવકાર આપવા?

time-read
3 mins  |
October 28, 2024
એ દિવસોમાં આવી ભૂખ કેમ લાગે છે?
Chitralekha Gujarati

એ દિવસોમાં આવી ભૂખ કેમ લાગે છે?

બાળજન્મ પછી પૂરતું દૂધ ન આવતું હોય તો આ ઉપાય અજમાવી શકાય...

time-read
3 mins  |
October 28, 2024
લડત પતિના હત્યારાને સજા અપાવવાની...લડત પતિની નિશાનીને જનમ આપવાની...
Chitralekha Gujarati

લડત પતિના હત્યારાને સજા અપાવવાની...લડત પતિની નિશાનીને જનમ આપવાની...

નજર સામે પતિની હત્યા થતી જોઈ આ મહિલા ઍડ્વોકેટનો ગર્ભપાત થઈ ગયો. એ પછી એની જિંદગીમાં બે જ લક્ષ્ય હતાંઃ ગુનેગારોને જેલ અને પરિવાર આગળ વધારવા એક બાળક! ‘આઈવીએફ’ ટેક્નિકની મદદ મેળવી પતિનાં જાળવી રાખેલાં સ્પર્મથી એમણે એ શક્ય બનાવ્યું.

time-read
4 mins  |
October 28, 2024
ભવ્ય ભૂતકાળના વારસાનું કરો જતન
Chitralekha Gujarati

ભવ્ય ભૂતકાળના વારસાનું કરો જતન

મહારાષ્ટ્રના દમદાર દુર્ગ મેઘરાજાએ વિદાય સાથે વેરેલાં સૌંદર્ય સાથે મહારાષ્ટ્રના ભવ્ય કિલ્લાઓની વિરાસત જોવા માટે તૈયાર છો?

time-read
1 min  |
October 28, 2024
ફૂલના ગરબા, બાધા-માનતાના ગરબા, હરખના ગરબા...
Chitralekha Gujarati

ફૂલના ગરબા, બાધા-માનતાના ગરબા, હરખના ગરબા...

નવરાત્રિમાં તો બધે ગરબા રમાય, પરંતુ ઉત્તર ગુજરાતનાં ઘણાં ગામમાં તો છેક કાળી ચૌદશ અને દિવાળી સુધી કે ક્યાંક તો ખાસ એ બે રાત્રે જ ગરબા થાય, એ પણ કાગળ કે પ્લાસ્ટિકનાં ફૂલના, ખાસ્સા વજનદાર ગરબા. એ માથે લઈને ગામની સ્ત્રીઓને ગરબે રમતી જોવી એ પણ એક લહાવો છે.

time-read
4 mins  |
October 28, 2024
એક ફોન કૉલ ને માણસ કંગાળ..
Chitralekha Gujarati

એક ફોન કૉલ ને માણસ કંગાળ..

સાઈબર ફ્રૉડની તમામ હદ વટાવી દેતી ડિજિટલ અરેસ્ટ વિક્ટિમથી લઈને કાયદોવ્યવસ્થા, સિસ્ટમને નિર્વસ્ત્ર કરી દેતી આ તે કેવી સાઈબર ઠગાઈ?

time-read
7 mins  |
October 28, 2024
પાણી ભલે ઓસરી ગયાં, પૂરની અસર વડોદરાની દિવાળી બગાડશે...
Chitralekha Gujarati

પાણી ભલે ઓસરી ગયાં, પૂરની અસર વડોદરાની દિવાળી બગાડશે...

અતિ ભારે વરસાદ અને ઉપરવાસમાં જમા થયેલું પાણી છોડવામાં થયેલી ક્ષતિએ વડોદરાને ડુબાડ્યું હતું. આટલા દિવસો પછી હજી અત્યારે પણ એનાં પરિણામ દેખાઈ રહ્યાં છે ખાલીખમ બજાર રૂપે.

time-read
4 mins  |
October 28, 2024