મકરસંક્રાંતિ, ઉત્તરાયણ, પતંગોત્સવ, ઉજવણી.. આ ઉત્સવમાં ઘણું બધું

૧૪ જાન્યુઆરીની વહેલી સવારથી જ આકાશમાં ઊડતા રંગબેરંગી પતંગ અને ‘લપેટ.. કાપ્યો છે..' જેવી બૂમોથી ગુંજી ઊઠતો માહોલ. આ તહેવાર એટલે ઉત્તરાયણ. ના ના.. મકરસંક્રાંતિ, અરે ના રે.. પતંગોત્સવ.. ખીચડી.. બિહુ.. કેટકેટલા નામથી ઓળખાય છે આ તહેવાર. મકરસંક્રાંતિ દેશનાં જુદાં-જુદાં રાજ્યમાં સાંસ્કૃતિકરૂપથી ઊજવાય છે અને આ દિવસે માત્ર પતંગ જ નથી ચગતી, સાથે અનેક કાર્યો પણ થાય છે.

- હેતલ રાવ

સૂર્ય એક રાશિમાંથી બીજી રાશિમાં સ્થાનાંતર કરે તેને સંક્રાંતિ કહેવાય છે. આ પ્રમાણે વર્ષમાં કુલ બાર સંક્રાંતિઓ થાય છે, પરંતુ સૂર્ય ધનુ રાશિમાંથી મકર રાશિમાં સ્થાનાંતર કરે ત્યારે મકરસંક્રાંતિ શરૂ થાય છે. હિન્દુ મહિના પ્રમાણે પૌષ શુકલમાં મકરસંક્રાંતિના તહેવારની ઉજવણી થાય છે. જ્યારે આ સમયે સૂર્ય પૃથ્વી આજુબાજુની પોતાની પરિભ્રમણની દિશામાં પણ પરિવર્તન કરી ઉત્તર દિશા તરફ ખસે છે. આમ સૂર્ય ઉત્તર તરફ ખસતો હોવાથી આ દિવસને ઉત્તરાયણ પણ કહેવામાં આવે છે.

ઉત્સવ એક નામ અનેક

મકર સંક્રાંતિ તહેવાર એક છે, પરંતુ જુદાં-જુદાં રાજ્યમાં તેની ઉજવણીનું સ્વરૂપ અને નામ અલગ-અલગ છે. ગુજરાતની વાત કરીએ તો રાજ્ય તેની સાંસ્કૃતિક વિવિધતા અને તહેવારો માટે જાણીતું છે. અહીં મકરસંક્રાંતિને ઉત્તરાયણ પર્વ તરીકે ઊજવવામાં આવે છે. લોકો આખો દિવસ અગાશી પર ચઢી પતંગ ઉડાવવાની મજા માણે છે. તો રાત્રે તુક્કલ ઉડાવી આકાશને રોશનીથી ઝગમગતું કરી દે છે. એટલું જ નહીં, હવે તો ઉત્તરાયણમાં ફટાકડા ફોડવાની પણ પ્રથા શરૂ થઈ છે, પણ આટલેથી અટકતું નથી. ગુજરાતીઓ ઉત્તરાયણમાં પણ ડી.જે. વગાડી રાત્રે ગરબાના તાલે ઝૂમીને જ તહેવારની પૂર્ણાહુતિ કરે છે. બીજા દિવસે વાસી ખીહર એટલે શુદ્ધ ગુજરાતીમાં કહીએ તો વાસી ઉત્તરાયણ ઊજવે છે. સાથે ઊંધિયા-જલેબીની લિજ્જત તો માણવાની જ.