પ્રવાસન

અલચી, લદ્દાખનું બૌદ્ધ તીર્થ સમાન અનોખું ધામ

- રક્ષા ભટ્ટ

ક્યારેક આપણા ખુદના શહેરની અને અનેક પ્રવાસન સ્થળોની પણ ભીડમાંથી ભાગીને કોઈ અંતરિયાળ હિમાલયન ગામના નદી કિનારે રહેવાનું મન થાય છે. આવા વિચાર સાથે એવો પણ વિચાર આવે છે કે કોઈ એવા સ્વર્ગીય ગામમાં રહેવું છે, જ્યાં સમય થંભી ગયો છે અને ચોવીસ કલાકમાં જાણે કોઈ ઘટના જ બનતી નથી. જ્યાં મૉલ રોડનો મનાલિયન શોરબકોર નથી અને જ્યાં શોપિંગ અને સ્વાદના બહુ આઉટલેટ્સ પણ નથી, પરંતુ જીન્સના ખીસ્સામાં હાથ હૂંફાવતાં ચાલવાનો અવકાશ છે અને ધીમા સંગીત સાથે એસ્પ્રેસો કે હોટ ચોકલેટ સર્વ કરતું કાફેટેરિયા છે.

આપણા આવા પ્રવાસન સ્વપ્નને પોષતા અનેક હિમાલયન ડેસ્ટિનેશનમાંનું એક અને ઓફબીટ ડેસ્ટિનેશન છે, અલચી.લદ્દાખના લેહ જિલ્લામાં આવેલું અલચી ગામ લિકિર તાલુકામાં આવેલું લશગ્રીન ગામડું છે. લેહની પશ્ચિમે ૭૦ કિલોમીટર દૂર આવેલું આ રમણીય ગામ કોઈ હિલટોપ પર હોવાની બદલે લોલૅન્ડ પર આવેલું છે.

૧૦,૨૦૦ ફૂટની ઊંચાઈ પર એક્ટિવ સાઇઝમિક રિજિયનમાં સ્થિત આ અલચી સિંધુ નદીના દક્ષિણ કિનારે લદ્દાખની અતિ પ્રાચીન બૌદ્ધ મોનેસ્ટરીની હૂંફમાં વિશ્વ પ્રવાસીઓને વર્ષોથી આવકારે છે. જમ્મુ-કાશ્મીરનો નકશો લઈને બેસીએ તો અલચીની ઉત્તરે લદ્દાખ અને દક્ષિણે ઝંસ્કર રેન્જ છે. પૂર્વે નીમ નામનું લેહથી ૪૫ કિલોમીટર દૂરનું નાનકડું ગામ છે અને પશ્ચિમે લામાપુરુ નામની પ્રસિદ્ધ બૌદ્ધ મોનેસ્ટરી છે.

લીલાંછમ ખેતરો ધરાવતાં આ બૃહદ હિમાલયન ગામમાં તિબેટન બુદ્ધિઝમ સાથે જોડાયેલી અલચી મોનેસ્ટરી છે, જે ‘ચોસખોર’ એટલે કે મોનેસ્ટિક કોમ્પ્લેક્ષ તરીકે જાણીતી છે. લિકિર મોનેસ્ટરી દ્વારા સંચાલિત આ મોનેસ્ટરી લેહ-કારગિલ હાઈવે પર આવેલી છે. આ મોનેસ્ટરીને દૂરથી નિહાળતાં તેનું બે માળવાળું લીંપણ કરેલું સફેદ મકાન અને ગુંબજવાળા સ્તૂપો જાણે લીલાછમ પેચ પર સફેદ મશરૂમ હોય તેવું લાગે છે.

અલચી ગામમાં રહેલી ચાર અલગ-અલગ વસ્તીમાં અલગ-અલગ સમયનાં સ્મારકો છે, જેમાં અલચી મોનેસ્ટરી સૌથી પ્રાચીન છે. લદ્દાખના નીચલાં ક્ષેત્રોમાં સ્થિત અલચી સાથે મંગ્યુ અને સુમદા ચુન એવાં બે ગામો પણ છે, જે અલચી ગ્રૂપ ઑફ મોન્યુમેન્ટ્સમાં સમાવિષ્ટ છે. અનોખી શૈલી અને કલા-કારીગરી ધરાવતાં આ ત્રણેય ગામોનાં બૌદ્ધ સ્મારકોમાં અલચી બૌદ્ધ મઠતેના મ્યુરલ્સ, તાંત્રિક મંડલો અને પ્રાચીન પ્રતિમાઓ માટે પ્રખ્યાત છે.