બ્રૂટલિઝમ : કોંક્રીટના કાવ્યનું સૌંદર્ય
ABHIYAAN|Abhiyaan Magazine 03/08/2024
*પાણી પછી વિશ્વમાં સૌથી વધુ વપરાશમાં લેવાતો નક્કર પદાર્થ ક્રોંકીટ છે. *બ્રૂટલિઝમ શબ્દનાં મૂળ પડ્યાં છે ફ્રેન્ચ સંજ્ઞા બેટન-બ્રૂટ’માં. *ભારતમાં બ્રૂટલિઝમની બે જાણીતી ઇમારતોમાં એક અમદાવાદમાં બી.વી. દોશી નિર્મિત ટાગોર મેમોરિયલ હૉલ છે.
સ્પર્શ હાર્દિક
બ્રૂટલિઝમ : કોંક્રીટના કાવ્યનું સૌંદર્ય

માનવામાં આવે છે કે પાણી પછી મનુષ્યો દ્વારા સૌથી વધુ વપરાશમાં લેવાતો નક્કર પદાર્થ એટલે કોંક્રીટ. વિશ્વની પ્રત્યેક વ્યક્તિ દીઠ વર્ષે આશરે ત્રણેક ટન કોંક્રીટનો વિવિધ કાર્યોમાં ઉપયોગ થાય છે. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પશ્ચાતના પાયમાલ થયેલા યુરોપનાં ઘણાં ખંડિત શહેરોનું નવસર્જન કે મરામતનું કાર્ય જરૂરી બનેલું, ત્યારે મુખ્યત્વે બ્રિટિશ સ્થપતિઓ ૧૯૫૦ના દાયકામાં એક નવા પ્રકારનું વાસ્તુશિલ્પ પ્રયોગમાં લાવ્યા હતા. એને કહેવાયું ‘બ્રૂટલિઝમ '. પોતાની સુંદર, ભવ્ય અને વૈભવથી છલકાતી ઇમારતો માટે વિખ્યાત યુરોપના દેશોએ વારસાને બાજુમાં મૂક્યો, કેમ કે એવું સ્થાપત્ય સર્જવા માટે સમય તથા સંસાધનો અને સેંકડો લોકોનું મરણ થયેલું એટલે માણસોની પણ અછત હતી. યુરોપના સ્થપતિઓએ ઝડપથી, ઓછા ખર્ચે અને ઓછી માનવશક્તિથી બની શકે એવું નવું સ્થાપત્ય અપનાવ્યું. પરિણામે ત્યાં કોંક્રીટનું સરળ, વિશાળ, પુનરાવર્તન પામતી ભૌમિતિક ભાત ધરાવતું, ભપકો અને કોઈ પણ પ્રકારની સાંસ્કૃતિક અસરથી અલિપ્ત હોય એવું બ્રૂટલિસ્ટ બાંધકામ સર્જવાનું શરૂ થયું. અર્વાચીન સ્થાપત્યકળામાં સમયની જરૂરિયાત પ્રમાણે આ ભલે એક નવા પ્રકારની અભિવ્યક્તિ હતી, પરંતુ સામાન્ય મનુષ્યની દૃષ્ટિએ જેને સુંદર કહેવાય, એવાં તત્ત્વોનો એમાં ખાસ્સો અભાવ હતો. જાણે કોંક્રીટના વિશાળકાય ખડકોને ગોઠવીને સર્જવામાં આવ્યું હોય એવું, આંખોને ખૂંચતું બ્રૅટલિસ્ટ બાંધકામ કળાતત્ત્વના અભાવને કારણે કદરૂપું ગણાયેલું, આજે પણ ઘણુંખરું એવું જ ગણાય છે. જોકે, હકીકતમાં છૂટલિસ્ટ સ્થાપત્યનું સૌંદર્ય નવા પ્રકારનું છે, જેને નવી દ્રષ્ટિથી જ જાણી અને માણી શકાય. ગુજરાતના સંદર્ભમાં સમજવું હોય તો અમદાવાદની પોળનાં મકાનો, હવેલીઓ કે અન્ય પરંપરાગત સ્થાપત્યની સરખામણી સદ્ગત પ્રો. બી.વી. દોશીએ ડિઝાઇન કરેલા ટાગોર મૅમોરિયલ હૉલ સાથે કરી શકાય. અમદાવાદમાં સ્થિત હોવા છતાં ટાગોર હૉલમાં આ શહેરના સ્થાપત્યની સ્પષ્ટ ઝલક નહીં મળે તથા સામાન્ય મનુષ્યની દૃષ્ટિ એમાંથી પ્રગટ થતાં સ્થાપત્યનાં સૌંદર્યને તરત ન પામી શકે.

This story is from the Abhiyaan Magazine 03/08/2024 edition of ABHIYAAN.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

This story is from the Abhiyaan Magazine 03/08/2024 edition of ABHIYAAN.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

MORE STORIES FROM ABHIYAANView All
જગતની ગત ન્યારી
ABHIYAAN

જગતની ગત ન્યારી

પિરામિડના અડીખમ ઊભા રહેવા પાછળનું કારણ શું છે?

time-read
1 min  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024
વિઝા વિમર્શ,
ABHIYAAN

વિઝા વિમર્શ,

કચરાનો ડબ્બો

time-read
3 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024
બિજ-થિંગ
ABHIYAAN

બિજ-થિંગ

રંગ-રેખાને વાચા આપતાં એટ્રેક્ટ આર્ટિસ્ટ - સિદ્ધાર્થ પટેલ

time-read
4 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024
ફેમિલી ઝોન ફેશન
ABHIYAAN

ફેમિલી ઝોન ફેશન

ફેશનની સાથે ફેબ્રિકનું પણ રાખો ધ્યાન

time-read
2 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024
અંધશ્રદ્ધા સામે વર્ષોથી ચાલતી નાનકડી લડાઈ
ABHIYAAN

અંધશ્રદ્ધા સામે વર્ષોથી ચાલતી નાનકડી લડાઈ

અંજારનાં શિક્ષિકા ૩૫ વર્ષથી કાળીચૌદસે કિશોરવયના વિદ્યાર્થીઓ સાથે ‘મેલી' મનાતી જગ્યાઓ, સ્મશાનોમાં જઈને અંધશ્રદ્ધા દૂર કરવાનો પ્રયોગ કરે છે.

time-read
2 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024
કચ્છનાં રખાલો રખડતાં પશુઓનું ઘર બની શકે
ABHIYAAN

કચ્છનાં રખાલો રખડતાં પશુઓનું ઘર બની શકે

કચ્છમાં રખડતાં પશુઓની સમસ્યાએ માઝા મુકી છે. આખલા, વસૂકી ગયેલી ગાયો કે દૂધ દોહીને નધણિયાતી છોડી દેવાતી ગાયોના કારણે અવારનવાર અકસ્માતો સર્જાય છે, માનવમૃત્યુ પણ થાય છે. રખડતાં પશુઓના માલિકો સામે કડક પગલાં લઈ શકાતાં નથી, ત્યારે આવાં પશુઓને સુરક્ષિત આશ્રયસ્થાન આપવાથી ગામડાં અને શહેરોની સમસ્યાનું મહદ્અંશે નિરાકરણ આવી શકે તેમ છે. કચ્છ રાજના સમયમાં જંગલનો અમુક વિસ્તાર પશુઓના ચરિયાણ માટે અનામત રખાયો હતો. રખાલો તરીકે ઓળખાતા આ વિસ્તારો આજે વન વિભાગ હસ્તક છે. રખાલોમાં રખડતાં પશુઓને આશ્રય આપવાની માંગ ઊઠી રહી છે.

time-read
6 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024
વિશ્વખ્યાત ગ્રિફિફ્થ ઑબ્ઝર્વેટરી ખગોળશાસ્ત્રની માહિતી જ્યાં ઠસોઠસ ભરેલી છે
ABHIYAAN

વિશ્વખ્યાત ગ્રિફિફ્થ ઑબ્ઝર્વેટરી ખગોળશાસ્ત્રની માહિતી જ્યાં ઠસોઠસ ભરેલી છે

બ્રહ્માંડના અનેક તારાઓ દેખાડવાનું કામ આ ઑબ્ઝર્વેટરી ૯૦ વર્ષથી કરે છે. ગ્રિફિથ પ્લેનેટોરિયમમાં ઍસ્ટ્રોનોમી શૉ એન્કર વાર્તા સ્વરૂપે રજૂ કરે છે.

time-read
4 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024
મુકામ મુંબઈ
ABHIYAAN

મુકામ મુંબઈ

મહારાષ્ટ્રના મતદારોનો ઝુકાવ કઈ તરફ?

time-read
4 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024
ઇન્ટરનેટનું અક્ષયપાત્ર અને ખાઉધરી આંખો
ABHIYAAN

ઇન્ટરનેટનું અક્ષયપાત્ર અને ખાઉધરી આંખો

ખોરાકની સ્પષ્ટ માત્રા હોય તો માણસને ભાન રહે કે એણે કેટલું ભોજન આરોગ્યું છે, પરંતુ જો માત્રા દેખાય જ નહીં તો વધુ ખોરાક આરોગવા છતાં મન એમ જ માનશે કે માપમાં જ ખાધું છે

time-read
4 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024
કવર સ્ટોરી
ABHIYAAN

કવર સ્ટોરી

અમેરિકાના પ્રમુખની સાથે સતત રહેતા ‘ફૂટબોલ’નું રહસ્ય શું છે?

time-read
1 min  |
Abhiyaan Magazine 23/11/2024