પ્રવાસન

ગુજરાત કી આંખો કા તારા, સાપુતારા

- રક્ષા ભટ્ટ

અષાઢ મધ્યે આપણું ગુજરાત તો દેવશયની એકાદશી, વિષ્ણુશયનોત્સવ, વામન પૂજા, ગુરુપૂર્ણિમા અને વ્રત-વરતોલામાં વ્યસ્ત હતું. ધીમે ધીમે અષાઢ ઊતરતાં શ્રાવણમાં તો વ્રતો અને વાર્તાઓનો માહોલ ઓર જામશે અને રજાઓનાં ઝૂમખાંઓ પોતાના જ વાહનમાં બે-ચાર દિવસ ગુજરાતના જ કોઈ હિલ સ્ટેશન પર જઈ આવવાનું મન કરાવશે.

આવા રખડુ મનને ફરી એક વખત જળધોધ-જંગલો, ગઢ, ગોરંભ આકાશ, વરસતો વરસાદ અને સર્પાકાર માર્ગો તરફ હંકારી જવું હોય તો આપણી ગાડીને સાપુતારા તરફ લઈ જવી જોઈએ.

ગુજરાતના ડાંગ જિલ્લાનું ૩૦૦૦ ફૂટ ઊંચું આ હિલ સ્ટેશન યુનેસ્કો વિશ્વ વારસામાં રહેલા પશ્ચિમ ઘાટમાં મહારાષ્ટ્ર-ગુજરાતની સરહદ પર આવેલું છે.

ઑક્ટોબરથી ફેબ્રુઆરીના ખુશનુમા શિયાળે સૌને આવકારતું સાપુતારા વરસાદના માહોલમાં તો વર્થ એક્સ્પ્લોરિંગ સાબિત થાય છે, કારણ કે જુલાઈ-સપ્ટેમ્બરના વરસાદમાં ગિરા જળધોધના વહેતાં કે રૂપને અહીં મનભરીને જોવાનો જલસો તો ખરો જ, પરંતુ સાપુતારા મોન્સુન ફેસ્ટિવલની કલ્ચરલ મજા અને વનવાસી નૃત્યોના સૂર-તાલ પણ જોવા-સાંભળવા જેવા હોય છે. બીજું કે બાવીસથી છવ્વીસ ડિગ્રીનું મોન્સૂન ટૅમ્પરેચર આપણા સાપુતારા પ્રવાસને ખુશનુમા બનાવી ઍર કન્ડિશનમાં મળતી મોડરેટ ઠંડક આપે છે અને કહે છે, ઇન્જોય મોન્સૂન ઇન ‘ધ લૅન્ડ ઑફ સ્નેક્સ’.

યસ, તમે બરાબર વાંચ્યું છે, કારણ કે સાપુતારા ‘એબોડ ઑફ સ્નેક્સ’ એટલે કે સાપનું ધામ પણ છે અને અહીંના વનવાસીઓ સાપને પૂર્ણ શ્રદ્ધાથી પૂજે પણ છે.

કિંગ કોબ્રા, રેટ સ્નેક અને પિટ વાઇપર જેવા સર્પોની દુનિયાને પણ સાચવીને બેઠેલા સાપુતારામાં સવારે છથી સાંજે સાડા પાંચ સુધી ખુલ્લું રહેતું વાંસદા રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન ૨૩.૯૯ ચોરસ કિલોમીટરમાં પથરાયેલું ઉષ્ણકટીબંધીય રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન છે, જે સાપુતારાથી ચાલીસ કિલોમીટર દૂર છે.

ભેજવાળું વાતાવરણ ધરાવતાં આ ગાઢ ખરાઉ જંગલમાં દીપડા, જંગલી ભૂંડ, જરખ, સાબર, વિવિધ પ્રકારનાં સરિસૃપો, પક્ષીઓ તેમ જ બાંબુ અને સિસમ જેવી વનસ્પતિની પણ ઘણી જાત જોવા મળે છે. આવી જૈવિક વિવિધતા ધરાવતાં વાંસદા રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં ઑક્ટોબરથી માર્ચમાં જઈએ તો ત્યાં રહેતા ભીલ, વારલી, ચૌધરી, ગામતી, ભોઈ, કુણબી અને કોંકણા વનવાસીઓની જીવનશૈલીને નજીકથી જોવાનો મોકો પણ મળે છે.