વિશ્લેષણ

વિરોધનું રાજકારણ હિન્દીને સર્વસ્વીકૃત બનતા અટકાવી નહિ શકે

- સુધીર એસ. રાવલ

સંસદનું બજેટસત્ર ચાલુ છે ત્યારે દક્ષિણનાં રાજ્યોએ ફરી હિન્દી ભાષા માટેનો વિરોધ અને તેનું રાજકારણ શરૂ કર્યું છે. કેન્દ્ર સરકાર પર હિન્દી થોપવાના આરોપો સાથે ડીએમકેના સાંસદો અને તામિલનાડુમાં મુખ્યપ્રધાન સ્ટાલિને હિન્દી સામે નવો મોરચો માંડ્યો છે. સ્ટાલિન તેના આ હિન્દીવિરોધના જંગમાં દક્ષિણનાં બીજાં રાજ્યોને પણ સાથે જોડવા પ્રયત્નરત છે. ડીએમકેનો આરોપ છે કે નવી શિક્ષણનીતિ ન સ્વીકારવાના કારણે કેન્દ્ર સરકારે તેના હિસ્સાના ૨૦૦૦ કરોડ રૂપિયા બીજાં રાજ્યોને ફાળવી દીધા છે, જ્યારે કેન્દ્ર સરકારનું કહેવું એ છે કે પંજાબ, કર્ણાટક, હિમાચલ પ્રદેશ જેવા બિન ભાજપ શાસિત રાજ્યો પણ નવી શિક્ષણ નીતિ સ્વીકારવા તૈયાર થઈ ગયા છે, ત્યારે તામિલનાડુ સરકાર નાહકનું રાજકારણ રમી રહી છે. તામિલનાડુ સરકારને ત્રણ ભાષા સ્વીકારવાની કેન્દ્રની શરત અમાન્ય છે, જેમાં પ્રાદેશિક ભાષા સાથે હિન્દી અને અંગ્રેજીને સામેલ કરાઈ છે. કેન્દ્રની ત્રણ ભાષાની ફોર્મ્યુલા ૧૯૬૮થી અમલી છે, જેમાં રાજ્યોએ શાળાઓમાં એક માતૃભાષા અથવા પ્રાદેશિક ભાષા, એક અન્ય ભારતીય ભાષા અને એક વિદેશી ભાષા ભણાવવાની હોય છે. સ્ટાલિનને તેના રાજ્યમાં અંગ્રેજીનો પ્રભાવ વધે તેની સામે વાંધો નથી, પણ હિન્દી સામે મોટો વાંધો છે. હકીકત એ છે કે હિન્દીના વિરોધને તમિલ અસ્મિતા સાથે જોડીને સ્ટાલિન અને તેના સાથીઓ જૂની રાજરમત ફરી રમવા પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. કેન્દ્ર સરકારના કહેવા અનુસાર કશું બળજબરીપૂર્વક કરવાનો, અલબત્ત હિન્દી થોપવાનો તેનો ઇરાદો ભલે નથી, પરંતુ એ સવાલ તો ઊભો જ છે ને કે હિન્દીને રાષ્ટ્રભાષા તરીકે ભારતે કેમ ન સ્વીકારવી? શું આ વિચારને આઝાદીનાં ૭૫ વર્ષો પછી પણ

લટકતો ન રાખીને, તેને આપણે તેના નિર્ણાયક તબક્કે ન પહોંચાડવો જોઈએ? હિન્દી માટેના વિરોધનો ઇતિહાસ : ભારતમાં હિન્દી ભાષાને રાષ્ટ્રભાષા બનાવવા સામે વિરોધ એ નવી બાબત નથી. હિન્દીને રાષ્ટ્રભાષા બનાવવા માટે બંધારણ સભામાં પણ ચર્ચા થઈ હતી. બંધારણની કલમ ૩૪૩ હેઠળ ભારતની સત્તાવાર ભાષા દેવનાગરી લિપિમાં હિન્દી જ નક્કી થયેલી છે.