ચર્ચાનો મુદ્દો બનેલું ‘મૂનલાઇટિંગ’ શું છે?

વૈશ્વિક સ્તરે વિવિધ ક્ષેત્રની કંપનીઓમાં, ખાસ કરીને આઈટી ક્ષેત્રની કંપનીઓમાં ‘મૂનલાઇટિંગ'ની ચર્ચા દિવસે ને દિવસે નવું સ્વરૂપ ધારણ કરી રહી છે. ખાસ કરીને ભારતમાં એક-બે કંપનીએ આ પૉલિસીને મંજૂરી આપતાં ઇન્ડસ્ટ્રીમાં જાણે કે આ મુદ્દે બે ભાગલા પડી ચૂક્યા છે. શું છે આ મૂનલાઇટિંગ? ચાલો સમજીએ.

- આર્જવ પારેખ

હજુ થોડા દિવસો પહેલાંના જ સમાચાર છે કે દેશની ખ્યાતનામ કંપની વિપ્રોના ચૅરમેન રિશદ પ્રેમજીએ વિપ્રોના ૩૦૦ કર્મચારીઓને કંપનીમાંથી કાઢી મૂક્યા, કારણ કે તેઓ મૂનલાઇટિંગ કરતાં હતા. આ મૂનલાઇટિંગનો સાદો મતલબ એવો થાય છે કે તમે તમારી મુખ્ય કંપનીમાં કામ કરતાં કરતાં સાથે જ અન્ય કોઈ કંપનીમાં કામ કરો છો. સામાન્ય રીતે નોકરીના કલાકો ૯થી ૫ ગણવામાં આવે છે અને જો તમે રાત્રે એ સિવાય ચાંદના અજવાળે કામ કરો તો તમે મૂનલાઇટિંગ કરી રહ્યા છો એવું કહેવાય.

મૂનલાઇટિંગ શબ્દ ત્યારે વધુ પ્રચલિત થયો જ્યારે અમેરિકામાં શ્રમિકોએ વધુ આવક માટે નિયમિત કામના કલાકો સિવાય પણ બીજી નોકરીની શોધ ચાલુ કરી. આવા શ્રમિકોની સંખ્યા ખૂબ વધુ પ્રમાણમાં હતી. ૨૦૨૧ના એક સરવે પ્રમાણે અમેરિકામાં ૪૦ ટકાથી વધુ કામદારો બે ફુલ ટાઇમ જોબ કરતા હતા. ભારતની વાત કરીએ તો લગભગ ૪૮ લાખ જેટલા લોકો આઈટી સેક્ટરમાં કામ કરે છે. કોટક ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇક્વિટીએ એક રેન્ડમ સરવે કર્યો હતો, જેના પ્રમાણે ભારતના આઈટી સેક્ટરમાં અંદાજે ૬૫ ટકા લોકો પોતાની મુખ્ય નોકરીની સાથે-સાથે બીજી કંપનીમાં કોઈ પ્રકારનું કામ કરી રહ્યા છે. મૂનલાઇટિંગનું વધુ સ્પષ્ટ ઉદાહરણ જોઈતું હોય તો ક્યાંય દૂર જવાની જરૂર નથી. માત્ર તમારા શાળાના શિક્ષકોને જ યાદ કરો, જે દિવસે શાળામાં તમને ભણાવતા હતા અને સાંજે ટ્યૂશન કરાવતા હતા. હાલ થઈ રહેલી ચર્ચાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીએ તો રાજસ્થાનના મુખ્યમંત્રી અશોક ગેહલોતને મુખ્યમંત્રી તો રહેવું જ છે, પણ સાથે કોંગ્રેસના અધ્યક્ષ પણ બનવું છે, તો આ મૂનલાઇટિંગ જ છે.